Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü Prof. Dr. Nevzat Tarhan ve Doç. Dr. Aylin Tutgun Ünal tarafından geliştirilen ölçeğe yönelik tahlillere bakıldığında, günde 1 saatten az toplumsal medya kullananlar ile 4-6 saat ve 7 saatten fazla kullananlar ortasında fark bulundu. Üniversiteden yapılan açıklamaya nazaran, bir olay, durum, kişi karşısında karar alırken iyicil ya da kötücül güçlerin hangisinin baskın olduğunu, iyicil/kötücül tavır ve algıların psikometrik olarak ölçülebileceği “Üsküdar İyicillik ve Kötücüllük Ölçeği” geliştirildi, ölçek ile iyicil ve kötücül tavır ve algıların ölçülebilmesi hedefleniyor.
Türkiye genelinde yaşları 15 ile 69 ortasında değişen 1023 kişiye çevrim içi olarak uygulanan ölçeğin birinci sonuçlarına nazaran ortalama puan 84 olarak tespit edildi. Ölçekten en düşük “0”, en yüksek “140” puan alınabiliyor. Ölçeğin uygulanmasında birinci olarak “Olumlu yola girmişsiniz, davranış pekiştirmeye gereksinim var” sonucuna ulaşıldı.
Ölçeğe nazaran, iyicil güçlerin tam olarak kullanılabildiği ve huzurun yakalandığını gösteren puan ise 106 ve üzeri oluyor. İyicil güçlerin kullanımında Türkiye’nin hudut puanın altında kaldığı anlaşıldı. Böylelikle müspet psikoloji marifetlerine ve unsurlarına yönelik eğitimlerin yaygınlaştırılmasının ehemmiyeti bir defa daha ön plana çıktı.
Amaca ve sürece yönelik iki boyutta iyicil ve kötücül güçlerin ölçülmesi sonucunda iyicil güçlerin pekiştirilmesine muhtaçlık olduğu sonucuna ulaşıldı. Hedefe yönelik iyicil güçler; dürüstlük, kelamında durabilirlik, hesap verebilirlik, aşkın bir güce sığınabilirlik, empati, karşılıksız sevebilir ve uygunluk yapabilirlik olarak ele alındı. Sürece yönelik ise iyicil güçler ise sabırlılık ve sıkıntı çekebilirlik, erdemlilik, adil ve hakça paylaşım tasası olarak söz ediliyor.
SOSYAL MEDYA KULLANIMI İYİCİLLİĞİ AZALTIYOR
Araştırmaya 765 bayan (yüzde 74,4), 258 erkek (yüzde 25,1) katıldı. Yapılan incelemelerde cinsiyete nazaran bir fark gözlemlenmedi ama günlük toplumsal medya kullanımına nazaran iyicillik ve kötücüllük algılarının farklılaştığı ortaya çıktı. Tahlillere nazaran günde 1 saatten az toplumsal medya kullananlar ile 4-6 saat ve 7 saatten fazla kullananlar ortasında fark bulundu. Günlük toplumsal medya kullanımı arttıkça “iyicillik” algı ve tavırları azalıyor. 1 saatten az toplumsal medya kullananların iyicillik puanları olumlu istikamette manalı derecede farklılaşıyor.
İYİCİLLİĞİ EN ÇOK TİKTOK AZALTIYOR
Sosyal medya uygulamalarına nazaran yapılan karşılaştırmada TikTok kullananlar ölçekten en düşük puanı aldı. Yapılan tahlillerde, TikTok kullanıcılarının ölçekten aldığı puan Twitter, Instagram, Facebook, LinkedIn kullanıcılarından manalı olarak farklılık oluşturdu.
Diğer toplumsal medya kullanıcılarının puanları 80 puanın üzerine çıkarken, TikTok kullanıcıları ölçekten yalnızca 60 puan alarak ortalamanın altında kaldı. Tik Tok kullanıcıları, “Kötücüllükte farkındalık oluşmuş fakat ortalamanın altında” olarak değerlendirildi.
Açıklamada görüşlerine yer verilen Doç. Dr. Aylin Tutgun Ünal, tahlil sonuçlarında toplumsal medyada günde 4 saatten fazla vakit geçirilmesinin iyicillik tavır ve davranışlarını baskıladığının gözlemlendiğini belirterek, “Bu durum, disinhibisyon dediğimiz çok öfke, çok memnunluk, çok alınganlık üzere his ve davranışlarda çoka kaçma durumunun harekete geçmesiyle açıklanabilir. Sosyal medyanın özgür ve denetimsiz tabiatı bir mühlet sonra şahıslarda çoka kaçmayı ve duygusal kontrolsüzlüğü ortaya çıkartıyor. Ardından bireyler kötücüllük güçlerini baskılayamadıklarında linç /iptal kültürü olarak tabir ettiğimiz şahısları ve kurumları toplumdan yok saymayı hedefleyen makus niyetli paylaşımlar zincirinin de bir kesimi haline gelebiliyor.” sözlerini kullandı.
Ünal, bilhassa TikTok kullanıcılarının günde 1 saatten fazla toplumsal medya görüntülerini hazırlama, paylaşma ve aldıkları etkileşimi takip etme davranışlarında bulunduklarını aktararak, şunları kaydetti:
“Bu yüzden disinhibisyonun yani kontrolsüzlüğün en çok görüldüğü toplumsal medya mecrası TikTok olarak karşımıza çıkıyor. TikTok kullanıcılarının çok hisler barındıran görüntüler çekmesi ve duygusal denetimlerinin azalması iyicillik tavır ve davranışlarını baskılıyor. TikTok, toplumsal kural ve ahlaki davranışlar bütününden bir anda sıyrılıp çok denetimsiz görüntülerin servis edilmesiyle disinhibisyon tesirini yayıyor.
Duygularını iyicil güçleriyle besleyemeyenlerde bir mühlet sonra kötücüllük kendini gösteriyor. Kısa görüntüler aracılığıyla yayılan olumsuz hislerin ve kötücüllüğün yayılım suratı olumluya nazaran 5 kat fazla. TikTok kullanıcılarda kötücüllük farkındalığı oluşmuş ancak ortalamanın altındalar.”
Araştırmada da görüldüğü üzere günde 1 saatten az toplumsal medya kullanımının iyicillik güçlerini desteklediğini söz eden Doç. Dr. Ünal, “Dolayısıyla hayatımızın bir modülü haline gelen toplumsal medyada gündemi takip etme, yararlı içerikler paylaşma, toplumsallaşma üzere gereksinimlerimizi karşılarken 4 saat sonuna dikkat etmeli ve çoka kaçmamalıyız.
Bu tıpkı vakitte toplumsal medya okuryazarlığı hünerlerinin de işe katılması manasına geliyor. Her ne kadar iyicillik yoluna girdiğimiz anlaşılsa da iyicil tavır ve davranışlarımızın pekiştirilmesine gereksinim olduğu unutulmamalı.” değerlendirmesinde bulundu.
Bu ortada, ölçek müspet psikoloji prensiplerine uygun hazırlandı. Tarhan ve Ünal tarafından geliştirilen Üsküdar İyicillik ve Kötücüllük Ölçeği (ÜSİYKÖ), müspet psikoloji unsurlarına uygun olarak hazırlanmış olup 35 unsur ve 2 boyuttan oluşuyor. Birinci boyut “Amaca Yönelik” olarak isimlendirilirken dürüstlük, kelamında durabilirlik, hesap verebilirlik, aşkın bir güce sığınabilirlik, empati, karşılıksız sevebilir ve uygunluk yapabilirlik durumlarını ölçüyor. İkinci boyut ise “Sürece Yönelik” olarak isimlendiriliyor ve sabırlılık, sıkıntı çekebilirlik, erdemlilik, adil ve hakça paylaşım telaşı durumlarını ölçüyor.