İZMİR – İzmir Dayanışma Akademisi bünyesinde kurulan “Monokritik”, geçtiğimiz aylarda İzmir’in değerli kent sıkıntılarından biri olan Basmane Çukuru hakkında hazırladığı belgeseli kamuoyu ile paylaşmıştı. Monokritik, bu kez yeniden İzmir’in gündemini uzun vakittir meşgul eden Çeşme Turizm Projesi hakkındaki belgeselini yayınladı. “Talan İzmir: Çeşme Projesi” başlıklı belgesel İzmir’in “Kanal İstanbul”u olarak anılan Çeşme Turizm Projesi’nin detaylarını ve mümkün sonuçları anlatmayı hedefliyor.
Belgeselde Bağımsız Araştırmacı Cihan Uzunçarşılı Baysal, Kent Plancısı ve Kuş Gözlemcisi Sezai Göksu, Avukat Ömer Turgut Erlat, Kent Plancısı ve Kent Plancıları Odası İzmir Şube İdare Konseyi üyesi Zafer Mutluer ve Biyolog Ömer Döndüren’in görüşlerine yer verildi.
ÇEŞME PROJESİ ÜZERİNDE MEGA PROJELERİN TAHRİBATI RESMEDİLİYOR
Belgeselde, projenin hayata geçmesi halinde Çeşme Yarımadası’nda her açıdan büyük bir dönüşüm olacağı, mega projelerin yerinden etme, yok etme, hem insan toplulukları hem de öteki canlılar için sürgün ve yok olma manasına gelen projeler olduğu kıymetle vurgulanıyor. Tabula Rasa, Tahribat, Sürgün başlıklı epizodlardan oluşan belgeselde Türkçede “uzunbacak” olarak bilinen göçmen kuşun öyküsünün anlatıldığı bir animasyon da yer alıyor. Animasyonda uzunbacak gözünden Çeşme Projesi özelinde, mega projelerin tüm canlı tipleri için nasıl bir tahribata yol açtığı resmediliyor.
‘BİZLERE İLİŞKİN BİR ALANI DEVLET SATIYOR’
Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın 15 Mayıs 2020 tarihinde yaptığı bir toplantı aracılığıyla projenin temel fikirleri kamuoyu ile paylaşıldı. Kent Plancısı Zafer Mutluer bakanlığın amaçlarını şu sözlerle kıymetlendirdi;
“Bakanlığın argümanı da şuydu: Çeşme’deki şu anki turizm aslında turizm değil. Nasıl kentsel dönüşümler oluyorsa turizm de Çeşme’de dönüşecekti. Turizm döneminin 12 aya çıkarılması temel amaçlarıydı. Öte yandan temel gayelerinden bir oburu de bugünkü Çeşme’ye gelen turist profili kâfi değildi onlar için. Cebinde daha fazlası olan turistlerin buraya gelmesiydi. Golf alanları, farklı spor tesisleri, agro turizm, sıhhat turizmi, aşikâr bir kitleye hitap eden bir dizi kullanım anlatılmıştı bu süreçte.”
Projeye karşı açılan davanın avukatlarından Ömer Turgut Erlat’ın proje hakkında görüşlerine de belgeselde yer verildi. Turgut, “Ana yatırımcıya irtifak hakkı veriliyor. İrtifak hakkı, mülkiyet hakkının gibisi, sonlu bir tıpkı hak. Güneyde üç tane adamız var. Kuzeyde de tekrar bir adamız var, Karabağ Adası. Deniz alanıyla birlikte bu adaları da içeren bir tasarruf hakkına sahip oluyor. Sonra yönetmelik diyor ki ‘bu irtifak bedeli turizm bölgesinin içindeki altyapı tesislerinin yapılması için harcanır.’ diyor. Yani bizlere ilişkin bir alanı devlet satıyor, karşılığında bir bedel alıyor, o bedel kamuya geriye dönmüyor. O bedel de yeniden sattığı kişinin hizmetinde kullanılıyor” sözlerini kullandı.
TÜRKİYE 2000’Lİ YILLARIN BAŞINDA ‘ÇILGIN PROJELER’ İLE TANIŞTI
Proje yapılması planlanan bölgenin doğal sit statüsünün nitelikli doğal muhafaza alanından çıkarıp sürdürülebilir müdafaa alanına dönüştürülmesinin de ele alındığı belgeselde, projenin ekolojik olarak yaratacağı tahribatı Biyolog Ömer Döndüren anlattı. Döndüren, müdafaa statüsünün değiştirilmesine yönelik olarak “Yani oradaki canlı tipleri orayı terk mi ettiler? Oradaki bitki çeşitleri mi değişti? Orada üreyen kuş çeşitleri öteki bir yere mi gittiler? Ne oldu da 1. derece doğal sit alanı iken düzeyi ondan çok daha aşağı bir düzeye indi?” sorusunu yöneltti.
Mega projelere de değinilen belgeselde, mega projelerin bütçeleri ve sayılarının devasa boyutlara eriştiği vurgulandı. Bağımsız Araştırmacı Cihan Uzunçarşılı Baysal Türkiye’nin de 2000’li yılların başında “çılgın projeler”le tanıştığını söyleyerek, “AKP’nin işte o ‘inşaat ya Resulullah’ iktisadı üzerinden yükselen bir sistemde hem birikimin sağlanması hem burada fazla istihdamın emilmesi açısından bu projeler iktidarın can simitleriydi. ‘Çılgın projeler’ olarak ortaya atılması da toplum nezdinde kabul gördü. Ta ki sonuçları bugün işte gördüğümüz üzere ortaya çıkana kadar.” tabirlerini kullandı.
MEGA PROJELER: KUŞ MU, DOLAR MI?
Çeşme’de daha evvel Alaçatı Port projesinde yaşanan tahribata da değinilen belgeselde, uzun yıllardır bölgede kuş gözlemciliği yapan Kent Plancısı Sezai Göksu da “Gözlediğim birtakım özel alanlar var. O özel alanlarda 2014 yılında gördüklerimi ben bugün göremiyorum. Zira oraya günübirlik tesisleri yapıldı, oteller yapıldı. İnsan ayağı girmeye başladığı vakit artık o tiplerin oralarda olmadığını görüyoruz. Konutunun önüne tekne bağlayacak, ardına da arabayı bağlayacak; giriş kapısıyla salon kapısı ortasında, otomobille tekne ortasında seyahat yapacak, bir salon seyahati yapacak bir hayat tasavvur ediliyor orada. Bu türlü bir hayat tasavvuru için bütün deniz ekosistemini yok ettiler. Artık poyraz kuşu gelmiyor oraya” dedi. Göksu, “Sonuç olarak baktığımız vakit dolar mı görüyoruz, kuş mu görüyoruz? Bütün sıkıntı bu” diyerek kelamlarını sürdürdü.
“Talan İzmir: Çeşme Projesi” belgeseline şu adreslerden ulaşılabilir;
Videoyu İzlemek için: https://www.youtube.com/watch?v=1UWxhUSuteE
ÇEŞME TURİZM PROJESİ
İlk adımı 13 Eylül 2019 tarihinde “Çeşme Kültür ve Turizm Muhafaza ve Gelişim Bölgesi” ilanının Resmî Gazete’de yayımlanması ile atılan Çeşme Turizm projesi yaklaşık 16 bin hektarlık bir alanı kapsıyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın 15 Mayıs 2020 tarihinde yaptığı bir toplantı aracılığıyla projenin temel fikirlerinin kamuoyu ile paylaşılmasının akabinde ağır tartışmalara neden olan Çeşme Projesi sıhhat turizmi, hoş sanatlar üniversitesi, golf alanları, oteller, alışveriş merkezleri, mega yat limanı, Cumhuriyet köyü üzere pek çok planı içeriyor ve Çeşme’de turizmin 12 aya çıkarılmasını hedefliyor.
13 Mart 2020 tarihinde TMMOB, İzmir Barosu, İzmir Tabip Odası, EGEÇEP Derneği ve yüz yedi tekil şahıs tarafından İzmir Çeşme Kültür ve Turizm Müdafaa ve Gelişim Bölgesi’nin hudutlarının tekrar belirlenmesine ait Cumhurbaşkanı Kararı’na yönelik öncelikle yürütmenin durdurulması ve iptaline ait dava açıldı. Yürütmenin durdurulması istemine ret kararı veren Danıştay 6. Dairesinde iptal davası görüşülmeye devam ediyor. (DUVAR)