Nur Kaplan
ANKARA – Sonbaharın gelmesiyle mutfaklarda kışın kullanılacak besinler için de hazırlıklar başladı. Besin enflasyonundaki yükseliş yemeklerin olmazsa olmazı domatesin fiyatında da büyük artışa neden oldu. Geçtiğimiz yıl 2 liraya satılan konservelik domatesin fiyatı bu sene 6-7 lira çıktı. Domates üreten çiftçilerin gübre ve mazot üzere maliyetlerinin artması da fiyatları etkiledi.
Ankara’da Keçiören ve Mamak’ta bulunan semt pazarlarına giderek konserve domates ve salça yapmaya hazırlanan bayanlar ve domates satan pazarcılarla konuştuk.
‘UYGUN DOMATES ALMAK İÇİN 30 KİLOMETRE YOL GELDİM’
Genellikle Ankara’nın dar gelirli ailelerinin yaşadığı Mamak’a bağlı Akdere Pazarı’na domates almak için gelen sınıf öğretmeni Ebru Hanım, pazar yerinin konutundan 30 kilometre ötede olduğunu, bu pazarı başkalarına nazaran “uygun olması” nedeniyle tercih ettiğini söyledi. Geçen yıl 20 kilo domates alıyorken bu sene 10 kilo aldığını vurgulayan Ebru Hanım, aldığı eserlerden 8 kavanoz yemeklik konserve çıkacağını, bununla da tüm kışı yönetim edeceğini belirterek şunları söyledi:
“Ankara’nın başka ucunda, Etimesgut’ta oturuyorum. Orada domates 8 lira, burada ise 5 lira. Uygun fiyat olduğu için onca yol geldim. Biz yalnızca yediğimiz meyve sebzede sorun yaşamıyoruz ki, dokunduğumuz her şey ateş değeri. Etrafta keyifli olan bir yüz görebiliyor musunuz? Sınıfta küçücük çocukların bile ağzında oyunlar, tatiller olması gerekirken geçim sorunu konuşuluyor.”
‘BORÇ PARAYLA’ KONSERVE
Akdere Pazarı’na yeğeninden borç alarak geldiğini söyleyen Gülten Hanım ise emekli aylığıyla zar sıkıntı geçindiğini, aldığı domateslerden 20 kavanoz eser elde edeceğini, bununla da tüm kışı geçirmeye çalışacağını söyledi. Gülten Hanım, “Geçen sene domates yapmamıştım. Ondan öncekilerle yönetim ettik. Domates çok kıymetli bir zerzevat. Ben menemen yapıyorum lakin ismi ‘menemen.’ Çorbasını da yemeğini de yapıyorum. Daha fazla yapsam daha yeterli de lakin bu kadar yapabiliyoruz. Salça yapmak ise mümkün değil. Onun için çok fazla domates almak gerekir” tabirlerini kullandı.
‘40 KERE ‘KONSERVE YAPAYIM MI’ DİYE DÜŞÜNDÜM’
Üç kişilik bir aile olduklarını ve taban fiyatla geçindiklerini söyleyen Merve Hanım da uygun domates almak için Akdere Pazarı’na gelenler ortasında yer aldı. Pazardaki bütün tezgâhları dolaştığını söyleyen Merve Hanım, “Geçen sene 40 kilo almıştım. Ondan 35 kavanoz çıkmıştı. Artık 10 tane çıkarabilirsem kâfi. Allah’tan geçen yıldan aldığımız kavanozlar var. Artık bir kavanozun maliyeti de 10 lira oldu” dedi.
“Ama hükümetimiz çok yaşasın. Daha Gülşen şunu yaptı, bunu yaptı sıkıntısında millet” diyen Merve Hanım satıcıya, “Kim halinden şad siz şad musunuz?” diye sordu. Esnaf halinden şad olduğunu söyleyince “İyi, ölmedin yaşıyorsun” diye karşılık veren Merve Hanım, “Ben bu sene ‘konserve yapayım mı, yapmayayım mı’ diye 40 kere düşündüm. Şu anda da kıymetli lakin kışın fiyatın ne olacağı aşikâr değil. Üç tane çocuğum var benim. Mecburum yapmaya. Memnun olan kim” dedi.
’50 KASA DOMATES SATIYORDUK 20 KASAYA DÜŞTÜ’
Keçiören’deki akşam pazarında 1974’ten beri pazarcılık yaptığını söyleyen İhsan Beyefendi bu periyot yaşanan krizin benzerini daha evvel görmediğini, geçen yıl günde 50 kasa domates satıyorken bu sene 20 kasaya düştüğünü anlattı. İhsan Beyefendi şöyle devam etti:
“Yaptığımız iş değil. Gecenin 3’ünden beri ayaktayız, 4 gün çalışıyoruz. 500 liralık mazot yaktım bugün Ulus hale gittim. Bu eserler de elimde kaldı. Yarın mecburen Batıkent’e gideceğim, yoksa makus olur domatesler. Elimdekiler bitseydi gitmeyecektim. Satamadık. Evvelce eserleri atıyorduk, artık atma yok. Ezilince meskene götürüyoruz, hanım salça yapıyor. Her şeye devamlı artırım geliyor. Geçinemiyoruz. Devrilesi oldular artık…” dedi.
‘İNSANLARIN CEBİNE DOKUNMAYACAKSINIZ’
Aynı pazarda domates satan Fırat Beyefendi ise geçen seneye nazaran fiyatlarda önemli oranda değişiklik yapmak zorunda kaldıklarını, bu sene pazarlık yapan insan sayısının çok arttığını, pazarın kapanma saatleri yaklaştığında çürük domatesleri toplayan bayanları gördükçe çok üzüldüğünü söyledi. “Pazarda bugün yapılacak bir yemeğin fiyatı bile hesaplanamaz boyutta. İnsanların cebine dokunmayacaksınız” diyen Fırat Beyefendi, şöyle devam etti:
“Bu periyotlarda 20 kilo alınan domates 5 kiloya kadar düştü. Beşerler konutuna üç ekmek götürürken bir ekmeğe düşürdüler. Biber benim tezgâhımda 15 lira. Bana ‘5 liralık ver, yiyemiyoruz’ diyor. Gururuna yediremiyor aslında.”
BOŞ CÜZDANLA PAZAR ALIŞVERİŞİ
Fırat Beyefendi kelamlarını sürdürürken bir bayan biber almak için tezgâha uğradı. Poşetine 5 liralık biber koymasını isteyen bayana “Aldığınız kâfi geliyor mu” diye sorduğumuzda bayan cüzdanını göstermekle yetindi. Bu esnada Fırat Beyefendi, ‘Başka bir şey lazım mı?’ diye sordu, bayan karşılık vermedi. Bayanın tezgahtan uzaklaşmasının akabinde Fırat Beyefendi, bu anlara dair, ‘Başka bir şey lazım mı’ diye bilerek sordum. Yanıtı ‘hayırdı’ lakin birkaç dakika sonra yalnızca patlıcanın fiyatını öğrenip gitti. Alamadı, zira cüzdanı boş. Akşam geldi zira uygun diye düşünüyor” sözlerini kullandı.