Melisa Vardal – İngiltere’nin 50 büyük şenliğini baz alarak yapılan bir araştırmaya nazaran bayan sanatkarların iştirak oranları erkek sanatkarlara nazaran çok aşağılarda… Yeniden birebir araştırmadan elde edilen datalar ışığında ortaya çıkmış ki; bayanlar şenliklerde yer alsalar bile afişlerde kendilerine yer bulamıyorlar. Daha yeterli tabir etmek gerekirse genelde manşetlerde erkek sanatkarlar, aşağıda ise küçük puntolarla bayan sanatkarların iştiraki yazıyor. Bu durumu üç yıldır değiştirmeye çalışan İngiltere’de oranlar pek farklılık göstermezken Türkiye’ye bakmak istedik. Bizde şimdi bu türlü bir hassasiyet oluşmasa da bayan sanatkarlar bu hususta seslerini yükseltmeye başlıyor…
Harun İzer (İstanbul Caz Şenliği Direktörü)
“Türkiye özelinde şimdi bu tarafta somut bir gayret yok”
Türkiye’de son periyotta bilhassa bölgesel ve yerli sanatkarların tartıda olduğu şenliklerin sayısında önemli bir artış var. Bu şenliklerin birçoklarının programında bayan sanatkarlar da yer alıyor fakat “headliner” dediğimiz ismi üst sıralarda geçen bayan sanatkarların sayısı biraz daha düşük kalıyor. Bu yıl İstanbul Caz Festivali’nde caz dünyasının yıldız isimleri Dianne Reeves ve Melody Gardot’nun yanı sıra Türkiye’den Kalben üst sıralardaki bayan sanatkarlar olarak öne çıkıyor. Ayrıyeten son yıllarda şenliklerde bayan sanatkarların sayısını artırmak gayesiyle düzenlenen memleketler arası Keychange programına biz de katıldık, şenlik sponsorumuz Garanti BBVA’nın da takviyesi ile bu tarafta bir taahhütte bulunduk. Şu ana kadar bu açıdan da başarılı olduğumuzu düşünüyorum. Türkiye özelinde şimdi bu istikamette bir inisiyatif yahut somut bir gayret yok. Tahminen bu mevzuyu gündeme getiren ortak bir teşebbüsün başlatılmasının yararı olabilir diye düşünüyorum.
Sanat Deliorman (Müzisyen)
“Esas kahır ‘Neden bayan?’ sorusu”
Bu eşitlik sorunu müzik çeşidine ve o tıbbın piyasa dinamiklerine nazaran değişiyor. Kimi vakit bayan müzisyenler art planda tutulabiliyor, misal Türkiye için konuşacak olursak, enstrümantal cazda. Fakat kimi vakit da yalnızca bayan oldukları için öne çıkarılabiliyor bireyler. Müzikçilere ürettikleri müziğin içeriği ya da yaratıcılığından bağımsız kriterler sebebiyle fırsat tanınıyor. Bilhassa Türkiye’de maddi telaşlar ve toplumumuzdaki “cinsel ergenlik” pazarlama stratejilerinin temeline kaya üzere çöküyor. Hâliyle yaratıcılık ve farklı kitlelere hitap edecek müzikal çeşitlilik göz gerisi ediliyor. Bence temel zahmet “Kaç bayan?” sorusundan çok “Neden bayan?” sorusunda yatıyor. Bir müzisyenin “kadın müzisyen” olarak anılması bile sıhhatsiz bir etiketleme. Zira o vakit kişinin ürettiği müzikten çok “kadın” oluşu ön plana çıkarılıyor. İnsanları kadın/erkek olarak değil, yalnızca “insan” olarak gördüğümüz günler geldiğinde, ömrü 10 yılı geçmiş şenlik ve konser yeri sayımız arttığı vakit müziğin kozmik yaratıcı zenginliğini deneyimleyebiliyor olacağız. Ve o vakit geldiğinde “Kadınlara eşitlik tanınıyor mu?” diye bir husus kalmayacak ortada.
Kalben (Müzisyen)
“Sanatçılar dayanışma içinde olmalı”
Kadın olduğum için daima bir çaba etmek zorunluluğu hissediyorum. Kadınlığın özgür, rahat, keyifli olduğu bir yer değil burası. Kâh şenlik takımlarında yalnızca erkek olanlar kâh müzisyenleri tuhaf bir hiyerarşiye nazaran sıralayanlar kâh pandeminin yaralarını sarmak yerine derinleştirmek için çalışanlar… Artık de haberler… Daha fazla görünürlük sahibi olmamız gerektiği apaçık ortada. Emeğimize eşit paha veren, sanatkarları ya da öteki meslek kümelerinden insanları kendileriyle ve birbirleriyle bir yarışın içine sürüklemeyen, dürüst, özgürlükçü ve keyifli yapılanmaların yararı olacağına inanıyorum. Görünürlüğünü arttırmak isteyen sanatkarların dayanışma içinde olmalarından yanayım. Daha fazla şeffaflık, bilgi paylaşımı, tecrübe transferi ve dostluk… Hepsinin anahtarı da bizlerde. Birbirimizi daha çok sevmeyi seçebiliriz ülkece. Böylece müzisyenler de, hekimler da, öğretmenler de, öğrenciler de daha keyifli ve hayata bağlı olacaktır.
Gizem Ertürk (Menajer)
“Yalnızca ülkemizde değil dünyada da büyük bir sorun”
Maalesef bayan erkek eşitsizliği sırf ülkemizde değil dünyada da büyük bir sorun. Alışılmış bizim ülkemizde vahim boyutlarda. Öncelikle manşetlerden öte şenliklerde yer alan bayan sanatçı ve kümelerin azlığı da bu bahiste değerli bir faktör diye düşünüyorum. Yani headlinerlar daima erkek olunca hâliyle manşetlere de onlar çıkıyorlar. Geçenlerde Türk rock tarihinin en çok dinlenen isimleri bahisli bir araştırma vardı. Listede maalesef erkek hükümran bir tablo göze çarpıyordu. Elbette düzgün müziğin cinsiyeti olmaz lakin bence bayanları müzik yapma, sahneye çıkma ve basında destekleme adına daha çok çalışmalıyız diye düşünüyorum.
Selin Sümbültepe (Müzisyen)
“Gücümüz her alanda kendini göstermeye başladı”
Bunu değiştirebilmek ismine birtakım teşebbüslerde bulunduk. En başta birçok bayan müzisyenin bulunduğu bir dayanışma kümemiz var. Tüm gündemi, değişmesi gerekenleri, aklımızda ne varsa ortaya döküyoruz. Bir seferinde bir şenliğin headliner paylaşımlarında bayan müzikçi bile olmadığından yola çıkarak, ben dahil birçok bayan müzisyen bu durumu onların eril lisanı ve nizamı üzerinden toplumsal medya hesaplarımızdan eleştirel biçimde paylaştık. Şenlik tarafından gelen karşılıkların elbette altı boş idi. Eleştirdiğimiz postu yoruma kapamak zorunda kaldılar. Bilmiyorum bu devran ne kadar bu türlü devam eder fakat gücümüz her alanda kendini göstermeye başladı. Dayanışma içinde ses çıkarmaya devam edeceğiz.
Burcu Tatlıses (Müzisyen)
“Gideceğiniz bu şenlikte hiç bayan müzisyen yok, farkında mısınız!”
Türkiye’de bir müzisyen olarak hayatını şekillendirmek, kabul görmek, varlığını sürdürmek hiç kolay değil. Bir de bayan müzisyensen işler çok daha zorlaşıyor. Müzik şenliklerinin programları aslında genelde aşikâr isimler etrafında şekilleniyor. Sorun burada başlıyor aslında. Yeni bir müzisyenseniz, müziğinizi şenlik üzere ülkü bir alanda dinleyiciyle paylaşma hevesiniz varsa talihiniz yok denecek kadar az. Bunun yerine birebir müzisyenleri birçok şenlik line-up’ında görmek hiç şaşırtan değil. Bu tıpkı müzisyenlerin içinde de bayan müzisyenlerin varlığı yok denecek kadar az. Organizatörler açısından bunun sebebi nedir emin değilim. Şenlik kavramını konfordan uzak, sıkıntı şartlarla bağdaştırıp bayanları konformist olarak nitelendiriyorlar tahminen de başlarında. Ya da alışılan bir gidişatta gereğince üstünde durulmamış bu bahse dair farkındalık yaratılması gerekiyor olabilir. Biz bayan müzisyenler olarak tam da bu bahis ekseninde küçük bir oluşum yarattık. Birlikte toplumsal medya üzerinden “Hey! Gideceğiniz bu şenlikte hiç bayan müzisyen yok, farkında mısınız!” diyerek dinleyicilere de sesleniyoruz. Bu sorunun temelinde kadın-erkek ayrımı üzere artık bu çağda üzerinde konuşmanın bile bence komik olduğu bir kavram olduğunu düşünmüyorum. Birinci adımın burada bir yanlış olduğunu fark edip kabul etmek olduğuna inanıyorum.
Aslı Gökyokuş (Müzisyen)
“Garanti isimler baskı kurmalı”
Bu durumu aslında tek başına müzik ya da sanat olarak değil tahminen de toplumsal hayatın içindeki gelişimler ile birlikte düşünmek daha sağlıklı olabilir. Bayan her alanda uğraş etmek zorunda iken çoklukla yasa yapıcılar ya da patronlar erkeklerden oluşuyor. Türkiye’de üzülerek gün geçtikçe şenliklerde daha az bayan sanatkara yer verildiğini görüyorum, şahsen yaşıyorum. Her şeyden evvel bayanların kendi ortasında örgütlenmesi yan yana durabilmesi çok kıymetli. Her şenlikte isimlerinin yazılması neredeyse garanti olan tüm isimlerin de meslektaşlarına dayanak olmak için organizatörlere bu hususta baskı kurmaları gerektiğini düşünüyorum.