AB ve Avrupa Kurulu iş birliğiyle yürütülen “AYM’nin Temel Haklar Alanındaki Kararlarının Tesirli Biçimde Uygulanmasının Desteklenmesi Projesi” kapsamında, Bursa’daki bir otelde “Adli Yargıda Ferdi Müracaat İhlal Kararları ve İhlalin Sonuçlarının Ortadan Kaldırılması Bölge Toplantısı” düzenlendi.
Toplantının açılışında bir konuşma yapan Anayasa Mahkemesi (AYM) Lideri Zühtü Arslan, ‘hukuk devleti’ vurgusu yaparak kıymetli iletiler verdi.
Devletin temel gayesinin âlâ işleyen ve adil bir hukuk sistemi kurmak suretiyle bireylerin temel hak ve özgürlüklerini korumak olduğunu belirten Arslan, temel hak ve özgürlükleri koruyan ve uyuşmazlıkları karara bağlayan mahkemelere bu manada çok büyük iş düştüğünü aktardı.
“ADALET DEYİNCE TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİ ANLIYORUZ”
Adaletin tecelli etmesinin hak ile hükmetmeye ve adil yargılamaya bağlı olduğunu söz eden Arslan, şunları kaydetti:
“Adalet dediğimizde daha çok temel hak ve özgürlüklerin korunmasını anlıyoruz. Zira adalet prensibi, temel hak ve özgürlükler üzerinden tecessüm ediyor, somutlaşıyor. Bu kapsamda ülkemizde 2010 yılında Anayasa değişikliğiyle hukuk sistemimize giren ferdî müracaat çok kıymetli bir işlev icra etmiştir ve etmeye devam etmektedir. Bu hukuk yoluyla hak arama yoluyla birlikte hepimizin çok düzgün bildiği üzere Avrupa İnsan Hakları Kontratı ve Anayasamızda ortaklaşa kurulan hak ve özgürlüklerin ihlal edildiği argümanıyla Anayasa Mahkemesine herkesin şikayette bulunabilmesine imkan sağlanmıştır. Bu nedenle anayasa şikayeti olarak da bilinen kişisel müracaatın 10 yıllık uygulaması, temel hak ve özgürlüklerin daha âlâ korunmasında tesirli bir hak arama yolu olduğunu ispat etmiştir.”
BAŞVURUS SAYISI 90 BİNDEN 110 BİNE ÇIKTI
Bireysel müracaatın yoluna devam edebilmesinin tesirli ve başarılı bir hak arama yolu olarak varlığını sürdürebilmesinin, iki temel kaidesinin bulunduğuna işaret eden Arslan, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Birincisi her geçen gün artan iş yükünün denetim edilmesi ve yönetilebilir bir seviyeye indirilmesi gerekir. Maalesef bu çeşit toplantılarda söz etmek zorunda kalıyoruz. Anayasa Mahkemesinin iş yükü kişisel müracaatta her geçen gün artmaktadır. Her toplantıda adeta rekor üstüne rekoru anlatıyoruz. Geçen toplantımızda Gaziantep’te 90 bine yaklaştığını söylemiştik ferdi müracaatın. Keşke bu toplantıda daha hoş bir sayısı tabir edebilseydik. Daha aşağı bir sayısı söz edebilseydik lakin maalesef bugün o sayının çok daha üstüne çıktık ve bugün prestijiyle ferdî müracaat 110 bine yaklaştı. Bu nitekim de çok büyük bir sayı. Bunun denetim edilmesi, yönetilmesi çok sıkıntı fakat şunu da söz edelim; bu iş yükünün yaklaşık yarısı makul müddette yargılanma hakkına ait şikayetlerden oluşuyor. Hasebiyle uzun yargılama artık ülkemizde yapısal bir sorun haline gelmiştir. Bu yapısal sorunun çözülmesi de yeniden yapısal ıslahatlarla mümkündür. Radikal adımların atılmasıyla mümkündür.”
Arslan, uzun yargılama şikayetlerinin, ferdî müracaat yoluyla direkt Anayasa Mahkemesinin önüne gelmesinin hakikat olmadığını savunarak, “Anayasa Mahkemesinden evvel bir idari merciin buna bakması gerekir. Münasebetiyle bu istikamette atılacak adımların Anayasa Mahkemesinin iş yükünün azaltılmasında çok kıymetli katkılar yapacağına inanıyoruz. Bu kadar iş yükü ferdî müracaat kurumunu felç etme potansiyeli taşımaktadır. Bu nedenle ferdî müracaatın geleceğini, iş yükünün azaltılmasına bağlı olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır” değerlendirmesinde bulundu.
“AYM İHLAL KARARI VERDİĞİNDE BUNUN MANASI ÇOK AÇIK”
Arslan, ferdi müracaatın tesirli bir hak arama yolu olarak devam etmesinin ikinci kuralının da ihlallerin kaynağının kurutulması olduğuna dikkati çekti. İhlallerin devam ettiği ve yeni ihlallerin gelmesi önlenemediği surece hangi önlemler alınırsa alınsın ferdi müracaattaki iş yükünün belirli bir seviyede tutulmasının imkansız olacağının altını çizen Arslan, şu değerlendirmede bulundu:
“Anayasa Mahkemesi ferdî müracaatta ihlal kararı verdiğinde bunun manası çok açık. İhlale sebep olan süreç ister bir mahkeme kararı olsun, ister bir kanun kararı olsun Anayasaya karşıtlık teşkil etmektedir. Münasebetiyle yapılması gereken bu karşıtlığın giderilmesidir. Bazen bu yine yargılama yoluyla mümkün olabilmektedir. Bazen idari sürecin ortadan kaldırılmasıyla mümkün olabilmektedir. Kimi durumlarda da kanundan kaynaklandığı hallerde lakin o kanun kararının değiştirilmesiyle yahut kaldırılmasıyla ihlal giderilebilmektedir. Münasebetiyle bu noktada yasama, yürütme ve yargı organlarına, yönetim makamlarına çok büyük vazifeler düşmektedir. Bu tesirli icra problemi bir yandan müracaatçının mağduriyetinin giderilmesini, öbür yandan da tahminen bundan daha değerli bir formda yeni ihlallerin ortadan kaldırılmasını daha doğrusu yeni ihlallerin ortaya çıkmasının engellenmesini kapsamaktadır.”
“MAHKEME KARARLARININ UYGULANMASININ TARTIŞILMASINI BİR KENARA BIRAKMALIYIZ”
Bir hukuk devletinde mahkeme kararlarının tesirli icrasının nasıl olacağının konuşulması gerektiğini vurgulayan Arslan, şöyle konuştu:
“Yoksa mahkeme kararlarının uygulanıp uygulanmayacağı sorunu bir hukuk devletinde tartışma konusu olamaz. Gündeme dahi gelmesi düşünülemez. Zira hukuk devleti mahkeme kararlarının tesirli bir biçimde uygulandığı ve hak ihlallerinin giderildiği devletin ismidir. Hatta daha ilerisi mahkemelerin tesirli bir formda çalışmadığı, uygun işlemediği bir yerde devletten de bahsedemezsiniz. Bazen beşerler hayatlarına mal olacağını bilse bile mahkeme kararına uymaktan vazgeçmemelidir. Sokrates’in aslında insanlığa öğrettiği budur. Hepimiz bu şuurda hareket ederek mahkeme kararlarının uygulanmasının tartışılmasını artık bir kenara bırakmak durumundayız. Mahkeme kararları ister derece mahkemelerinin kararları olsun, Anayasa Mahkemesi’nin ihlal kararları olsun tartışmasız uygulanması gereken kararlardır. Hiç elbet mahkeme kararlarını beğenmeyebiliriz, eleştirebiliriz, yanlış bulabiliriz lakin onlara uyup uymama noktasında hiçbir takdir yetkimiz yok, tercih hakkımız yok. Onlar hepimizi bağlayıcıdır. Esasen bu bağlayıcılık Anayasanın üstünlüğü ve bağlayıcılığı prensibinin de doğal bir sonucudur. Anayasanın 11. hususu bunu çok net bir formda söz ediyor.”
Oturumlarla yarın da devam edecek toplantının açılışına Bursa Valisi Yakup Canbolat, Büyükşehir Belediye Lideri Alinur Aktaş, Bursa Cumhuriyet Başsavcısı Gökhan Şen, Bursa Bölge Adliye Mahkemesi Lideri Abdülkadir Şahin, Avrupa Kurulu Ankara Program Ofisi Lideri Cristian Urse, bölge adliye ve yönetim mahkemeleri liderleri, başsavcılar ve üyeler katıldı.