Milattan evvel 776’da güneybatı Yunanistan’da Olimpia Vadisi’nde başlayan Olimpiyat Oyunları, milattan sonra 393’te Roma İmparatoru Theodosius tarafından sona erdirildi. Neden kolaydı: Hristiyanlığı kabul etmiş bir devlette puta tapanların baş tacı ettiği bir tertibin yeri yoktu. 1100 yıldan uzun bir mühlet 4 yılda bir savaşlara bile orta verdiren, hieromenia ismi verilen aylık ateşkesleri sağlayan olimpiyat oyunları şipşak bitivermişti.
1500 yıl sonra…
Fransız Baron Pierre de Coubertin’in yaklaşık 1500 yıl sonra görmeye başladığı duşun sonucunda 1894’te Paris’te bir kongre toplandı. Milletlerarası Olimpiyat Komitesi kurulurken Yunan Demetrius Vikelas, kurumun birinci lideri oldu. Açıkçası Coubertin’in başında birinci Olimpiyat Oyunları’nı 1900’de Paris’teki Dünya Fuarı sırasında yapmak vardı. Vikelas, kongre sırasında Coubertin’i, “Bırakın çağdaş oyunları doğduğu ülkede başlatalım” diyerek ikna etti. Kongrede çağdaş olimpiyatların 1896’da Atina’da yapılması kararlaştırıldı.
Yarım milyon drahmi
Her şey uygundu hoştu lakin 19. yüzyılın birinci yarısında Osmanlı İmparatorluğu’na karşı bağımsızlık savaşı veren ve kazanan Yunanistan’da kasa tamtakırdı. Hatta devrin içişleri bakanı, Baron’u, “Ne hoş bu işi 1900’de Paris’te düzenlemeyi düşünüyordunuz” diyerek ikna etmeye çalıştı. Ancak Fransız spor adamı artık bu işin Atina’da yapılması gerektiğine inanıyordu.Yunan hükümeti o denli kibarca falan değil net bir biçimde, “Yapamayız” dedi. Yarım milyon drahmiden bahsediliyordu. Ülkenin zati uçan kuşa borcu vardı. “Yaparız” deseler borçlular haklı olarak ayaklanacaktı. Özel teşebbüsün yokluğunda hükümet halkı bu hususta motive etmek de istemiyordu. Halbuki Yunan halkı hevesliydi. Yunan tarihinin görkemli periyotlarına geri dönmek için bundan güzel bir fırsat olamazdı.
Konstantin’in çabası
Coubertin ve Yunanistan’da büyük hürmet gören Vikelas’ın ülkeye gelişleri ve tertip için gösterdikleri efor basını harekete geçirdi. Milliyetçi bir hava esiyordu Yunanistan’da. Fedakarlığa hazır bir ülke vardı. Birlik ismi verilen bir komite kuruldu. Onursal Başkanlığa Veliaht Prens Konstantin getirildi. Fakat komite üyeleri kısa mühlet içinde neyle karşı karşıya olduklarını anladı. Çabucak bulunması gereken ölçü 600 bin drahmiye çıkmıştı. Üyeler birer birer istifalarını vermeye başladı.
Konstantin’in vazgeçmeye niyeti yoktu. Komitenin resmen başkanlığını ele aldı. İstifa eden üyelerin büyük kısmı cesaretlenip istifalarını geri aldı. 12 üyeli yeni bir komite oluşturuldu. Değişik sporlar ve bahislerle ilgili alt komiteler kuruldu. Maddi katkı istenenlerin büyük kısmı buna ya kulaklarını tıkadı ya da mümkün bir fiyaskoya para veremeyeceklerini söyledi. Her şeye karşın 332 bin drahmi toplandı.
Averoff’un heykeli dikildi
Oyunlara mesken sahipliği yapması beklenen Panathinaiko Stadı bakımsız kalmıştı. Ünlü mimar Anastasios Metaxas 200 bin drahmi biçti harcamalar için. İşte tam bu sırada Yunan mitolojisinden fırlarcasına bir kahraman ortaya çıktı: Mısır’da İskenderiye kentinde yaşayan iş adamı Yorgo Averoff. Atina’da Politeknik Okulu, Askeri Akademi, cezaevleri ve okullar yaptıran hayırsever bir iş adamı olan Averoff, stadın onarımına sponsor oldu. Averoff’un cebinden çıkan para o denli iddia edilebilir bir ölçü değildi. 200 bin, 500 bin derken tam 920 bin drahmi harcandı stadyum için. Stadyumun önüne de Averoff’un bir heykeli dikildi bu unutulmaz yardım için.
Stadyumun içindeki pistin etrafı 236 metreydi. Bu, Antik periyoda uygun bir uzunluktu ve 600 Yunan arşınına eşitti. Onarım o kadar ayrıntılı olarak hazırlandı ki koltuklardan soyunma odalarına kadar her şey 2 bin yıl evvelki haline uygun hale getirilmişti.Bu ortada atıcılık ve bisiklet karşılaşmaları için de tesis yapılması gerekiyordu. Prens Konstantin’in aklına hatıra pulları geldi. Çıkarılan pullar 200 bin drahmilik gelir getirdi. Böylece bu tesisler de inşa edilebildi.
Şampiyona zeytin dalı
Açılış merasimi için cıvıl cıvıl, renkli giysileriyle Yunan sporseverler, stadyuma akıyordu. 6 Nisan 1896’da Osmanlı’dan bağımsızlıklarını ilan ettikleri günün tam 75 yıl sonrasında Yunanistan, birinci Çağdaş Olimpiyatlar’ın açılışını yaptı.
Veliaht Prens Konstantin’in konuşmasının akabinde Kral 1. George birinci Olimpiyat’ı resmen açtı. Müziğini Spyros Samaras’ın yaptığı, kelamlarını Kostis Palamas’ın yazdığı Olimpiyat Marşı orkestra tarafından çalındı. 1958 yılında bu yapıtın resmi marş ilan edilmesine kadar her Olimpiyat mesken sahibi kendi marşını hazırlayacaktı.
Günümüzün klasik altın, gümüş ve bronz madalya üçlemesinin dışında bir düzenleme vardı Atina’da. Olimpiyat şampiyonuna diploma, gümüş madalya ve zeytin kolu, ikinciye ise diploma, bronz madalya ve defne taç verilecekti.Sonraki oyunların tamamından ayrılan tek nokta bayanların yer almamasıydı.
Amerikalı üstünlüğü
Atletizmde 12 kolun 9’unu kazanan Amerikan ekibi önemli manada yorucu ve uzun bir seyahatten sonra Atina’ya ulaşabilmişti. Gemiyle Napoli’ye ulaşan kafile, İtalya içinden trenle geçmişti. Sonrası ise gemiyle Patras ve trenle Atina. Açılıştan lakin 1 gün evvel Atina’ya ulaşabilmişlerdi. Ancak çabucak başlayan atletizm yarışlarında bu yorgunluktan eser yoktu. Birinci yarış olan 100 metrede serilerin tamamında Amerikalılar’ın üstünlüğü vardı.
Modern Olimpiyatlar’ın birinci şampiyonu 3 adım atlamada çıkacaktı. Birleşik Amerikalı James Connolly 13.71’lik derecesiyle tarihte yerini aldı. Disk atmada Princeton Üniversitesi öğrencisi Robert Garrett zafere ulaşırken eskrimde Fransa üstünlüğü vardı. Halterde ise madalyalar genelde Britanya ve Danimarka’ya gitti.
Turist geldi, kazandı
Adı belirlenemeyen bir Fransız atletin hem 100 metreye hem de maratona katılması farklı ayrıntılardan biriydi. “Ne var canım bir gün süratli bir gün yavaş koşacağım” diyen bu renkli karakter, Kraliyet ailesinin önünde hürmetinden eldivenle koşmuştu.
İlk Olimpiyat’ın en çok beklenen yarışı olan maratonda Yunan Spiros Louis büyük bir zafer kazandı. Mesken sahibi ülkenin o güne kadar yalnızca jimnastikte bir şampiyonluk alabilmesi gerginlik yaratmıştı. Louis bir manada Yunan halkının rahatlamasını sağladı bu zaferle.
Şehre turist olarak gelen İrlandalı Boland’ın tenisten tekler ve çiftlerde şampiyon olması, tahminen yalnızca birinci periyot Oyunlar’a mahsus garipliklerden biriydi. Atıcılıkta Amerikalı kardeşler John ve Sumner Paine ailelerine onur kazandıran zaferler elde ettiler. Bu kısımda yarışları birinci atışı yapan kraliçe başlattı.
Hem prens hem hakem
Prens Konstantin hem oyunların yapılmasında başrolü oynamış hem de hakemlik yaparak katkıda bulunmuştu. Yarışlar sırasında bütün ayrıntılarla ilgilenen prensin halter karşılaşmaları sırasında bir tartısı kaldırması, tribünlerin alkış yağmuruna neden oldu.
Kapanış merasimi yağmur nedeniyle yapılması gereken tarihten 1 gün sonra 15 Nisan’da organize edildi. Kraliyet ailesi yeniden oradaydı. Kral George, şampiyonlara ve ikincilere madalya ve armağanlarını sundu. Başını Spiridon Louis’in çektiği şampiyonlar Olimpiyat Marşı eşliğinde zafer çeşidi attılar.
4 yılda bir farklı ülke
Atina’da Çağdaş Olimpiyatlar’ın birincisinin yapılmasının akabinde Baron Pierre de Coubertin şöyle yazıyordu, “Yunanistan, bu tertibi düzenleyerek çok şey kazandı. Pekala ya dünya? Şimdilik dünya üzerinde bir tesirden kelam edemeyiz. Çağdaş sporun birlik haline gelmesinin ve temizlenmesinin vakti geldi. Fizikî sporların gelişimini izleyenler uyumsuzluğun farkındadır. Her yerde farklı kurallar var. Hatta kimin amatör olduğu kimin olmadığı konusunda bile fikirler uyuşmuyor. Bu durumda profesyonellik artıyor. Tek bir spora odaklanan beşerler büyük paralar kazanıyor. Fakat sporun tüm asaleti gidiyor. Kuralları 4 yılda bir farklı ülkelerde Olimpiyat düzenleyerek belirleyebiliriz.”
Yunanistan’ı yönetenler Baron’un asil niyetlerine reaksiyon gösterdiler. Bir orta yapmak istemedikleri Olimpiyat Oyunları’na sahip çıkıyorlardı. Bir gazete Baron’a, “Sen Yunan tarihinin tacında bir pırlanta mahiyetinde olan Olimpiyatlar’ı çalmak isteyen bir haydutsun” demeye kadar işi götürdü. Sonuçta Yunan kamuoyu ne derse desin Olimpiyat Oyunları, dünyanın değişik kentlerinde yapılan bir tertip haline geldi.
