Anayasa hukukçusu Prof. Dr. Süheyl Batum, erken seçim tartışmaları ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın yeninden aday olup olamayacağı ile ilgili değerlendirmelerde bulundu.
‘ERKEN SEÇİM DE YENİLEMEK DE TIPKI ŞEY’
Sözcü’ye konuşan Prof. Dr. Batum, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 14 Mayıs’ta erken seçim yapılması için Meclis’i zorlayacağını söyledi. Prof. Dr. Batum, hususla ilgili sorulara şu yanıtları verdi.
Sayın Batum, seçim tarihi kararı adeta bilmeceye döndü, herkes çözmeye uğraşıyor, siz bize yardım eder misiniz? 6’lı masa başkanları son toplantının gerisinden açıkladıkları ortak bildiride “Seçim 6 Nisan’dan evvel yapılırsa biz kabul ederiz” dediler lakin AKP ısrarla Mayıs ayında yapılacağını ima ediyor, tek başına erken seçim kararı alamayacağına ve erken seçim olmazsa Erdoğan aday olamayacağına nazaran bu rahatlığın sebebi nedir sizce?
Böyle bir rahatlıkları olduğunu varsayım etmiyorum, zira Türkiye Anayasası’na nazaran 2017’de değiştirilen biçiminde TBMM isterse 360 üyeyle (3/5 çoğunlukla) erken seçim kararı alabiliyor. Bizde Anayasa buna erken seçim demiyor, ‘seçimlerin yenilenmesi’ diyor. TBMM istediği tarihte seçimleri yenileme kararı alabiliyor. İkinci sistemde, daha evvel de olan ancak artık büsbütün takdire bırakılmış olan, tekrar Anayasa’nın 116’ncı unsuruna nazaran cumhurbaşkanı buna karar verebiliyor, istediği vakit “Ben seçimleri yeniliyorum” diyebiliyor.
Ama yenilemekle erken seçim ortasında fark var değil mi?
Yok, ‘erken seçim’ de birebir şey, ‘yenilemek’ de birebir şeydir. Ortada tek fark var, Avrupa’da cumhurbaşkanının yenilemesine ‘fesih’ ismini veriyorlar, bizde ise fesih yok. Neden yok? Zira bizde 1920’den; Meclis’in açılmasından beri ‘Meclis’in sürekliliği’ unsuru var, en kıymetli organ kabul edildiği için Meclis daima toplanır. Öbür ülkeler üzere periyotlar biçiminde toplanmaz, yalnızca tatil verebilir. Fesihte, Meclis’in vazife mühleti çabucak biter, meğer bizde seçimler yenilendiğinde yeni seçim yapılıp Meclis seçilene kadar eskisinin misyon müddeti devam eder. O yüzden biz ‘fesih’ sözünü kullanmıyoruz, ‘seçimlerin yenilenmesi’ diyoruz. Münasebetiyle Meclis 3/5 çoğunlukla cumhurbaşkanı istediği vakit seçimleri yenileme imkanına sahip. Lakin bugüne kadar kullanmadı, artık ‘kullanabilirim’ diyor. Yani seçimler 18 Haziran’da yapıldığında; Erdoğan 3’üncü sefer cumhurbaşkanı seçilemeyecek, bu ortada. Erken seçim yaparak yahut cumhurbaşkanı kendisi yenilerse tekrar 3’üncü defa olamıyor. Anayasa’nın 116’ıncı hususu, hatta 101’inci hususuyla birlikte bakın diyor ki; “Bir kimse en fazla 2 kere cumhurbaşkanı seçilebilir, 2 kereden fazla seçilemez” diyor. Ve 116’ıncı unsurda buna bir istisna getiriyor; “Sadece Meclis 3/5 çoğunlukla karar verirse cumhurbaşkanı
3’üncü defa seçilebilir” diyor. Evvel “Ne vakit 3’üncü defa seçilebilir, ne vakit seçilemez” onda anlaşalım.
‘CUMHURBAŞKANININ 3. KEZ SEÇİLEMEME DURUMU ORTAYA ÇIKTI’
Meclis 3/5 çoğunlukla Erdoğan’ın 3’üncü sefer seçime katılmasını isteyecek mi?
Şimdi oraya geliyoruz, bugüne kadar Erdoğan daima şunu söylüyordu; “Hadi gelin bir arada erken seçim yapalım” diyordu, muhalefet de buna “Biz erken seçime karşı değiliz” diyordu ancak artık Anayasa’ya nazaran ‘cumhurbaşkanının 3’üncü kez seçilememe’ durumu açıkça ortaya çıktı. Bakın ne diyor; ‘Cumhurbaşkanının 2’nci döneminde’ yani şimdiki periyot, ‘2’nci devrinde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde cumhurbaşkanı bir kez daha aday olabilir’, bu kadar kolay. Cumhurbaşkanı ve AKP yöneticileri uzun mühlet ‘sistem değiştirdik, bu birinci devir sayılır’ üzere yanlış savlar ileri sürdüler. Meğer, hukuk birinci sınıf öğrencileri bile buna yanıt verebilir; biz 61 Anayasası’nda
yeni bir anayasa yaptık lakin cumhurbaşkanı birinciden mi başladı, 1982 Anayasası’nda cumhurbaşkanının, Anayasa Mahkemesi’nin, kurumların yetkileri farklı, 2 meclis yerine tek meclis var lakin cumhurbaşkanı 7,8,9 diye gitti, münasebetiyle ‘2017’de anayasayı değiştirdik, Erdoğan 2018’de birinci kere cumhurbaşkanı oldu sayılır’ diye bir şey yok.
‘YENİ SEÇİM KANUNU ÇOK TARTIŞMALI’
Erdoğan inatla “Seçim Mayıs’ta olacak, ben de 3’üncü sefer aday olacağım” derse 6’lı masa “Biz seçime girmiyoruz” mu diyecek?
6’lı Masa son toplantıda buna açıklık getirdi ve âlâ de yaptı. AKP iktidarı geçen yılın 6 Nisan’ında bana nazaran de çok tartışmalı yeni bir seçim kanunu yaptı. Cumhurbaşkanını büsbütün kontrolsüz ve istediğini yapar hale getirdi, en kıdemli yargıçların vilayet seçim konseyi lideri olmasını engelledi, bir partinin seçimlere girmesi için Meclis’te kümesi olması gerekliliğini çıkardı, çok değerli değişiklikler yaptı fakat en değerlisi vilayet ve ilçe seçim konseylerini büsbütün iktidarın istediği en kıdemli yargıçlardan aldı, “Bunlara kelam dinletemem yerine bizim çocukları getirelim” dedi. Bunun üzerine 6’lı Masa da; “Erken seçim mi istiyorsun, tamam, erken seçim istiyorsan 6 Nisan’dan evvel yapalım (geçen sene yapılan seçim
kanunu değişiklikleri Anayasa’ya nazaran 1 yıl sonra devreye girer) 5 Nisan’dan sonra yapacaksan kendi değiştirdiğin seçim kanunuyla yapacaksın, biz bunu kabul etmiyoruz” diyor.
AKP iktidarı daima şunu umuyordu, her ne kadar değerli değilmiş üzere dursa da ‘3’üncü kez aday olamama’ durumu onları çok rahatsız ediyordu, artık hukuka nazaran girmesine imkan olmayan bir seçime zorla girmiş olacak. Zira fakat Meclis seçimleri yenilerse tekrar aday olabilir lakin ben bu türlü bir şey kestirim etmiyorum, bunu yapmak için muhalefetin çıldırmış olması gerekir.
‘6’Lİ MASA ÇOK MAKUL OYNADI’
AKP, 7 Mayıs, 14 Mayıs üzere tarihler veriyor, nasıl olacak?
Niçin diyor bunu; bence blöf yapıyorlar, bugüne kadar şayet AKP iktidarının “cumhurbaşkanının seçimleri yenileyebilmesi” imkanını bilmemeleri, birinci sefer geçen hafta öğrenmeleri üzere bir şey kelam konusu olabilir mi, olmaz. Yani ‘Anayasa’yı birinci kere okuduk’ olmaz, pekala neden bugüne kadar ‘cumhurbaşkanı seçimi yenileyecek’ demediler, zira biliyorlar ki 3’üncü kez aday olmak imkanı onda yok, vaktini beklerlerse de yok. Anayasa’ya nazaran, Cumhurbaşkanının yenileme kararı almasından lakin 90 gün sonra seçim yapılabilir.
YSK seçim tarihi konusunda yetkili değil ancak Erdoğan “Ben Mayıs’ta seçim yapacağım ve aday olacağım ancak muhalefet kaçıyor” derse buna halkı inandırabilir mi ve muhalefet nasıl bir tahlil bulabilir?
6’lı Masa tarih veriyor, çok makul oynadı burada, diyor ki; “Ben erken seçimden kaçmıyorum lakin sen hem erken seçime gitmek istiyorsun hem de kanunu değiştirdin, yaptığın değişiklikler seçimin özüne muhalif, vahim, o uygulansın istiyorsun, o yüzden de Haziran’da değil Mayıs’ta olsun diyorsun, hayır, 6 Nisan’dan evvel yapacaksın ve bunları uygulamadan gireceğiz” diyor ve son derece haklı.
‘CUMHURBAŞKANI ERDOĞAN’IN ESKİ KANUNLA SEÇİME GİRECEĞİNİ ZANNETMİYORUM’
Şimdi Erdoğan 6’lı Masa’nın dediğini kabul etmek zorunda mı sizce?
Bence kabul edemez, zira bütün gücünü oradaki (il ve ilçe seçim kurulları) yargıçlarının kendi yargıçları olmasına dayandırıyor. Yani “Ben geçen seçimlerde vilayet ve ilçe seçim şurası liderleri 6 Nisan’dan evvel en kıdemli hakim olmalarından ötürü ben istediğim şeyleri yapamadım, artık yapacağım” diyor. Hatırlayın, İstanbul seçimleri sırasında Vilayet Seçim Şurası Lideri bir bayan hakim, ilçe seçim konseyine “kendi kendine tekrar sayım yapmaya başlayamazsın, benden müsaade alacaksın” dediği için bütün yandaş gazeteler saldırdılar ve gurur duyulacak bir hakimi emekliye ayrılmak zorunda bıraktılar. O nedenle, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın eski kanunla seçime girmeyi kabul edeceğini zannetmiyorum.
Peki, kabul etmezse ne olacak?
Seçimler 18 Haziran’da yapılacak ve Sayın Recep Tayyip Erdoğan bir daha giremeyecek.
“Giriyorum” derse ne olacak?
Yapamaz, ne olursa olsun Türkiye’de bu kadar fütursuzca ileri gidebilmelerinin nedeni medyanın büyük kısmını tesirleri altına almaları, alamadıklarını korkutup elinden gazete almaları ve yargıyı birtakım kelamım ona aydınların büyük katkısıyla ele geçirmiş olmalarından sağladılar, yani karşılarında bir pürüz görmediler. Siyasal partiler de çok oralı olmadı ve istedikleri yargıçları istedikleri yerlere koyabildiler. Sonra tekrar “A, bunlar FETÖ’cüymüş” dediler, atadıklarının tamamını misyondan alıp yerine kendi arkadaşlarını koydular. Bülent Arınç’ın “Rabbim verdikçe veriyor” dediği hakimleri… Lakin ne olursa olsun mühürsüz oyları sayan ve bunları kabul ettim diyen Yüksek Seçim Konseyi bile Sayın Erdoğan ve arkadaşlarının “Biz birinci kez seçildik, bu yeni bir sistemdir” dedikleri 2018 seçimlerinden sonra, 4 Temmuz 2018 tarihinde 952 sayılı kararı veriyor (o YSK’nin içinde daima kendi atadıkları adamlar var, şu anki Lider Muharrem Akkaya da bunun içinde) çok değerli bir karardır bu, ne diyor biliyor musunuz; “Biz oylara baktık, Sayın Recep Tayyip Erdoğan 13’üncü cumhurbaşkanı seçilmiştir” diyor. Kaçıncı, 13’üncü. Hiçbir yerde “Yeni sistemin birinci cumhurbaşkanıdır” diyemiyor, zira bu türlü bir şeyi savunmak mümkün değil.
‘ALİ İHSAN YAVUZ’UN SEÇİM TARİHİ İLE İLGİLİ SÖYLEDİKLERİ UYDURULMUŞ ŞEYLERDİR’
Bu durumda seçime hakikat seçim tarihi konusunda bir kaos çıkar mı?
Çıkamaz, bu türlü bir zıtlaşmaya giderse 3’üncü kez seçilme talihinin olmadığını o da biliyor. En son ihtimal “Tamam kardeşim, ben 14 Mayıs’a koydum” diyerek seçimlere girebilir lakin o seçimlerin yasallığı ortadan kalkar. Bugüne kadar halkın oyuyla kazandım diyen Tayyip Erdoğan ‘katılma hakkının olmadığı’ bir seçime giremez.
Süheyl Beyefendi, biz bunları konuştuktan sonra AKP Genel Lider Yardımcısı Ali İhsan Yavuz; Seçimlerin ‘çok az’ öne alınmasının erken seçim değil, ‘tarih güncellemesi’ olduğunu, erken seçimlerin ‘hükümet edememe’ nedeniyle yapıldığını öne süren bir basın bildirisi yayımladı. Onun açıklamasını Anayasa Hukuku açısından nasıl yorumluyorsunuz, bu ne demek?
AKP Genel Lider Yardımcısı Ali İhsan Yavuz’un basın bildirisini okudum, söyledikleri maalesef hiçbir mana söz etmiyor, hukuksal hiçbir geçerliliği olmayan birtakım şeyleri art geriye sıralamış. “Günlerdir birtakım yorumlar duyuyoruz, birçoklarının gerçeklikle, tüzel değerlendirmeyle alakası yoktur” dedikten sonra erken seçim nedir, fesih nedir, seçimlerin yenilenmesi nedir onlardan kelam etmiş ve “seçim tarihinin güncellenmesi” diye bir şey atmış ortaya. Ben bunları açıkladım, olağanda anayasa hukukunda meclisler kendi seçimlerini makul nedenlerle (öngörülmeyen bir krizin ortaya çıkması durumunda) öne alabilirler, buna erken seçim ismini da verebilir, bizde ise ‘seçimlerin yenilenmesi’ diyoruz. Hasebiyle ‘erken seçim’ dendiğinde bizim anladığımız seçimlerin yenilenmesidir.
Ali İhsan Yavuz bunları art geriye yazarak “Bazıları fesih diyor, bunlar Türk hukukunda yok” üzere anlamsız açıklamalardan sonra çok acayip bir şey söylüyor; “Seçimler mevsimsel koşullar sebebiyle çok az öne alınacaksa bunun ismi erken seçim değil, seçim tarihinin güncellenmesi olur” diyor. Bu büsbütün bir zırvadır. Türk hukukunda ‘çok az öne almak’ diye bir şey yok, ‘mevsimsel kaideler sebebiyle’ diyor, seçimin ne vakit yapılacağı zati aşikâr; 18 Haziran’da şayet seçim gününde dehşetli bir fırtına çıkarsa, beşerler sokağa çıkamazsa bir sonraki haftaya yaparız lakin şimdiden “Belli olmaz, haziran berbat bir aydır, o yüzden biz bunu mayısa alalım” denebilir mi? Bu türlü bir düzenleme hukuken Anayasa’da yoktur, hiç duyulmamıştır. Pekala, duyulmayan bir şeyi bir partinin genel lider yardımcısı neden söyler; o hususta bakın birtakım şeyleri net söylemek lazım; hatırlarsınız Ali İhsan Yavuz “Bir şey olmadı ancak kesinlikle bir şeyler olmuştur” diyen ünlü hukukçudur ve eleştirdiği bireyler Türkiye’nin bildiği Anayasa hukukçularıdır fakat Ali İhsan Yavuz yalnızca bu kelamıyla hatırlanır. Bu noktadan bakıldığında seçim tarihi konusunda söyledikleri de uydurulmuş şeylerdir.
‘Efendim, seçimlere iştirak düşük olmasın, her seçmen iradesini sandığa yansıtabilsin diye’, Türk anayasalarında bu türlü bir düzenleme yok; seçim tarihi şudur ancak seçmen iradesini yansıtabilsin diye Meclis buna istediği tarihte karar verebilir, ‘çok az’ uzatabilir yahut geriye alabilir diye bir saçmalık Türk hukukunda yok. Bunu bir partinin genel lider yardımcısı bilir lakin bugüne kadar her vakit yaptıkları üzere ‘dur bakalım, inanırlarsa’ diye söylüyorlar. Münasebetiyle, seçim tarihinin güncellenmesi diye bir şey yok. Şöyle yazmış: “Parlamenter sistem sürecinde lisanımıza yerleşen erken seçim kavramı hükümet edememe ya da hükümet etmenin zorlaştığı periyotlarda yapılan bir durumu tabir ederdi.” Bu türlü bir şey de dünyanın hiçbir yerinde yok, diğer biri olsa “Anayasa hukukuna bir kavram kattı” derdim lakin katan Ali İhsan Yavuz.
‘GÜNCELLEME DİYE BİR ŞEY YOK’
Yani ‘kendisi de hukukçu’ diyorsunuz.
Hayır, o denli demiyorum, nasıl hukukçu olduğunu bildiğimiz biri; “hiçbir şey olmadı ancak bir şeyler oldu” diyen bir hukukçu. Kattığı kavram, bir hukuk kavramı filan değil. Artık telefon açın, dünyada istediğiniz hukukçuya sorun, erken seçim yalnızca parlamenter rejimlerde -yani AKP’den evvel diyor- rastlanan bir olguydu, bugün “yok” diyor, yok o denli bir şey. Seçimlerin tarihi Anayasa’da da, maddede da belirlenmiştir; 5 yıldır, der ki seçim kanunu “seçimin yapıldığı tarihten sonra 5 yıl koy, ondan evvelki Pazar gününe denkle” demiştir. Seçimlerin güncellenmesi diye bir ibare de yoktur. Bunu Sayın Cumhurbaşkanı’na söylemiştir, o da “Çok hoş bir şey yapmışsın, millet inanırsa inanır” demiştir. Yalnız Anayasa hukuku kurallarını büsbütün çarpıtmış. “Seçim tarihinin güncellenmesi konusunda bir karar verilecekse bu durumda kimse kimseyi ortadan kaldırmış olmayacak, yalnızca seçimlerin yenilenmesine ait bir karar alınacak” diyor; dediğim üzere ‘güncellenmesi’ diye bir şey yok ve şayet güncelleme yapmıyorsanız yaptığınız her şey kesinlikle ‘seçimlerin yenilenmesidir’, yani ‘erken seçimdir’ ve bunun seçimlerin güncellenmesi diye bir şeyle alakası yoktur. Esasen kendisi bunun ne manaya geldiğini anlamadığı, anlaşılmasının da imkanı olmayan bu bildirisini yayımlarken şöyle bir şey diyor; ‘seçim tarihinin güncellenmesi konusunda bir karar verilmesi halinde bu hem yasal, hem de anayasal
haliyle “seçimlerin yenilenmesi işi olur, fesih olmaz’ diyor, esasen Türkiye’de fesihin olmadığını bilmeyen hukukçu yoktur fakat kendisinin ‘yenilenme’ ile ‘güncellenme’ ortasında kaldığı görülüyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan 14 Mayıs’ı istiyor zira her vakit yaptığı üzere “Demokrat Parti’yi bu tarihte getirmiştiniz, bizi de o gün kurtaracaksınız” diyecek, nasıl 12 Eylül’de referandumu yaptı, 28 Şubat’ı kullandı, nasıl 15 Temmuz’u kullandı – bu türlü iktidarların hepsi budur- artık de seçimi 14 Mayıs’ta yapmak istiyor. Lakin 14 Mayıs -eğer 90 gün olursa- bu kararı Şubat ayında almak zorunda, onu mümkün olduğu kadar Mart’a çekmeye çalışıyor, 60 gün dersek işine gelecek, 90 gün dersek işlerine gelmiyor.
‘6’LI MASA’NIN DİK DURMASI GEREKİYOR’
60 gün de dese muhalefet razı değil, 90 gün de dese razı değil, 6 Nisan öncesi diye karar aldılar. Sanki “Bakın seçimi mayısta yapacağız ancak benim adaylığımı önlemeye çalışıyorlar” diye millete antipropaganda yaparak 6’lı Masa’yı baskıya almak mı istiyorlar?
‘Seçimi 14-15 Mayıs’ta yapalım’ diye Meclis’i zorlamaya çalışacak ve ‘seçimleri güncelliyorum’ diyerek yenileyecek. Ben seçimleri yenilemedim lakin güncelledim diyecek. Mümkün olduğu kadar erken yapmaya çalışacak lakin seçimi kesinlikle 6 Nisan’dan sonraya almak için ve muhalefeti ikna için her şeyi deneyecek. Zati Ali İhsan Yavuz bu türlü durumlarda devreye giren bir arkadaştır, motamot Recep Özel üzere. “Bunu kesinlikle iptal ettireceğiz Ali İhsan, bul bir şey. Önemli olsun, olmasın fark etmez” diyerek hazırlanmış, gerçeklerle hiçbir ilgisi olmayan bir bildiridir bu. 6’lı Masa’nın bundan sonra yapılacak baskılara boyun eğmemesi, dik durması gerekiyor.