Tüketici itimat endeksi, Ocak ayında yüzde otuz oranında arttı. Lakin ekonomistlere nazaran, hâlâ optimist sayılabilecek eşiği geçemedi. Endeksin hesaplanmasında, tüketicilere mevcut devirdeki maddi durumları, önümüzdeki bir yıla ait beklentileri ve genel ekonomik duruma ait öngörüleri soruluyor.
Ekonomim muharriri Alaattin Aktaş, “Tüketicinin iktisada inancı ne oluyor da artıyor?” başlıklı yazısında tüketicinin optimistliğini etkileyen gelişmeleri şöyle kıymetlendirdi:
“Hem mevcut devirdeki maddi duruma ait iyimserliğin, hem gelecek 12 aylık periyoda ait beklentinin güzelleşmesinin altında yatan en büyük etken kuşku yok ki haziran ve bu ocakta yapılan fiyat güzelleştirmesi ve taban fiyat artışı.
Gerçi geçen yıl temmuzdan geçerli olmak üzere yapılan düzgünleştirme personel emeklileri için sadece enflasyon farkının verilmesi, memur ve memur emeklileri için enflasyon farkı artı zamdı. Lakin memurlar ocak artırımı düşüldüğü için daha az oranda fark almıştı.
Ama sonuçta, yapılan artışın neredeyse tümü enflasyon farkının giderilmesiydi. Lakin muhakkak ki algı pek o denli olmuyor. Enflasyonun aylarca silip süpürdüğü geliri, erittiği gelir muhakkak ölçüde olmak kaydıyla ve gecikmeli olarak kısmen yerine konulunca bile insanların morali yükseliyor, gelirler kıymetli ölçüde artmış algısı baskın çıkıyor.
Bu yıl ocakta da misal yaşandı. Daha yüksek umulmakla birlikte beklenti olarak lisana getirilen fiyat artışı yüzde 20’ler dolayındayken açıklanan birinci oranın yüzde 25 olması, daha sonra bu oranın yüzde 30’a çıkarılması aşikâr ki ‘İstediğimizden, beklediğimizden fazlasını aldık’ formunda bir memnuniyet oluşturdu.
İşte ocak ayının sonuçları… Tüketici itimat endeksi ocak ayında yüzde 4.6 arttı. Lakin ayrıntılar daha değerli.
Örneğin hanelerin maddi durumlarını ortaya koyan endeks yüzde 7.4 yükseldi.
Örneğin gelecek 12 aydaki periyoda ait maddi durum beklentisini ortaya koyan endeks yüzde 6 yükseldi.
Örneğin gelecek 12 aydaki genel ekonomik duruma dönük beklentiyi gösteren endeks yüzde 7 yükseldi.
Anket kapsamındaki 4884 hanenin elbette tümü fiyat ve maaşla çalışanlardan oluşmuyor; lakin bu artışların piyasada canlılık yaratacağı ve bunun yansımaları olacağı da aşikâr ki hesaba katılarak karşılık veriliyor.
DÜŞÜŞ VE ARTIŞTA DÖVİZ DE ETKİLİ
Tüketici inanç endeksinin son iki yıldaki zirve, taban ve kısmen zirve yaptığı üç noktanın tarihlerini nelerin etkilediğini âlâ irdelemek gerek. 2021’in mart ayı… Merkez Bankası faizi yüzde 19’a çıkarmış, kur gerileme eğiliminde. Vatandaşın iktisadın düzgüne mi, berbata mi gittiği konusundaki temel ölçütlerinin başında döviz kurunun geldiği bir gerçek.
2021’in birinci ayları, kur düşüyor ve bu sayede iktisadın de güzele gideceği algısı çok güçlenmiş.
Mart 2021’de Merkez Bankası’nda lider değiştiriliyor. Beklentiler ve algı bir anda bozuluyor. Bu durum eylüldeki faiz indirimiyle güzelce belirginleşiyor, zira kur yükseliyor.
Tüketici itimat endeksinin geçen yılın haziranından sonra artmasıyla bu devirde yeniden faiz indirimine gidilmesi 2021’deki gidişatla bir çelişki oluşturuyor üzere görülebilir. Hayır bir çelişki yok.
Sokaktaki vatandaşın kederi faizin ne olduğu değil, dövizin ne olduğu. Faiz, ağustostan başlayarak geçen yıl da indirildi lakin dikkat edelim döviz kuru ağustostan beri neredeyse sabit…” (YAZININ TAMAMI)