Tarihçi – muharrir Prof. Dr. İlber Ortaylı, “39 yıl evvel bağımsız Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ilan edildi. Bugün Kıbrıs’ın Doğu Akdeniz hâkimiyeti ve çoklukla bu bölgenin huzuru için çok kıymetli bir anahtar olduğu açık. Bundan sonra izlenecek siyaset ise oradaki Türk azınlığın bizim sorumluluğumuz altında olduğunun herkes tarafından anlaşılması ve Doğu Akdeniz’deki huzurun milletler ortası bir alana açılması münasebetiyle Türkiye’nin orada bulunmasının ne kadar gerekli olduğudur.” değerlendirmesini yaptı.
Ortaylı yazısında, “Olayların gelişimi dolayısıyladır ki Türkiye ve Kıbrıs birbirine daha çok yaklaştı ve birbirinden vazgeçemeyeceklerini anladılar. Türkiye’de hiç iddia edilmeyecek halde farklı politik ve ideolojik kanatlardan beşerler birebir dava etrafında birleştiler. Mesela merhum Hocamız Mümtaz Sosyal’ın Kıbrıs’ın statüsü ve türel davaların beynelmilel alandaki tahlili için gösterdiği çabada iç siyasetteki muhalif arkadaşlarıyla bir ortaya gelmesi yahut Coşkun Kırca ile Turan Güneş’in Kıbrıs ile ilgili konferanslarda beraberliği yürüten heyetlerin içinde olması üzere. Bugün Kıbrıs’ın Doğu Akdeniz hâkimiyeti ve ekseriyetle bu bölgenin huzuru için çok kıymetli bir anahtar olduğu açık. Ne vakit ki Süveyş Kanalı açıldı, Akdeniz okyanuslara açıldı. Hind yolunun güvenliği, Mısır ile Hindistan ortasındaki kontağın korunması için Kıbrıs büyük ehemmiyete haizdi. Bu değere karşın Britanya’nın Kıbrıs’ı bir Avrupa ülkesi olarak görmeyeceği açık. Daha çok Akdeniz’le tarihteki bağları çok zayıf olan Kuzey Avrupa ülkeleri, hassaten Almanya nedense bu adayı Avrupa’yla iç içe almayı gerekli bir siyaset olarak gördüler. Umduklarını pek bulamadıkları son 18 sene içinde de anlaşıldı.” sözünü kullandı.
Ortaylı şunları kaydetti:
“Bundan sonra izlenecek siyaset ise oradaki Türk azınlığın bizim sorumluluğumuz altında olduğunun herkes tarafından anlaşılması ve Doğu Akdeniz’deki huzurun milletler ortası bir alana açılması münasebetiyle (işin içine Rusya da dahil oldu) Türkiye’nin orada bulunmasının ne kadar gerekli olduğudur.”