Kemal Kılıçdaroğlu, 2023 Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde CHP’yi yüzde 48’lik bir orana taşıyarak en yüksek oy oranını elde etmişti. Partiyi bir ortaya getirmiş, muhalefeti derleyip toplamış, CHP’ye oy veremeyecek kitleleri dahi CHP’ye çekerek bir umut ışığı yaratmıştı. Maya tutturmaya çalışıyordu. Lakin bu umut, iç çekişmelerle gölgelendi. Kılıçdaroğlu’nun pak yaklaşımı, Türkiye’nin siyasi görünümü içinde naif kaldı. Sistematik entrikalar, çekişmeler, her vakit olduğu üzere, bencilce güç” oyunlarının ayrılmaz bir kesimiydi.
CHP, Alman sosyal demokrat parti değildi. Kılıçdaroğlu, öyleymiş üzere davranmak istedi. Lakin Merkel’in bile bisikletiyle konutuna döndüğü bir ülkeydi orası, bu coğrafyada ise Türkiye’nin ve Doğu’nun gerçekleri karar sürüyordu. 200 metrekarelik mütevazı konutunda Kılıçdaroğlu, bu topraklarda siyasetin ferdî çıkarlar için bir araç olduğunu; ne sağın ne de solun bu kısır döngüden kaçamayacağı gerçeğini atladı. Böylelikle birlikte yol yürüdüğü beşerler tarafından, çevrimiçi toplantılarla, oyundan diskalifiye edildi.
Ekonominin tabana vurmaya başladığı, ülkenin karanlık bir belirsizlik içinde olduğu bir periyotta gidildi 31 Mart seçimlerine… CHP 31 Mart mahallî seçimlerinden zaferle çıkmasına karşın, o tarihten beri bu muvaffakiyet süratle harcanıyor. Kılıçdaroğlu’nun uğraşları, birikimi, iç çatışmalarla boğuşan, boğuşturulan bir partide ne yazık ki hovardaca tüketiliyor.
1989’daki SHP’nin zaferini hatırlayalım. Pekala 1994’te ne olmuştu o zafere? DSP, CHP, SHP ve öbürleri kendi iç çekişmeleriyle meşgulken, Refah Partisi’nin adayı Erdoğan sahneye çıktı ve Cumhurbaşkanlığına kadar yükselen uzun bir öykü böylelikle başlamış oldu.
Tarih tekerrür ediyor gibi…
Bugün şayet CHP içindeki bölünmeler, 4 kesimli yapı bir nihayete ermez ve farklı görüşler bütünleştirici bir liderlik altında birleşmezse, 31 Mart seçim başarısı da, gelecek seçimde zafere ulaşma ihtimali de tarihe karışır.
***
Türkiye’de sağın başarısı, istikrar, biat ve sebat üzere ögelerden güç alıyor; “büyüğe” hürmet gösterme prensibiyle harmanlanmış bu durum, sağın siyasi ömrünü uzatıyor. (Demirel, 6 kez gitti, 7 sefer geri geldi, hatırlayalım…) Bu yapı, doğu toplumunun derin köklerinden besleniyor: Arbede eden değil, başını eğen, “uyum sağlayan” tercih ediliyor.
Sol ise bu denklemin tam aksisi bir görünüm sergiliyor; sabırsızlık ve başkan değişikliklerine olan yüksek eğilim, başarılı başkanların de önünü kesiyor. Tam maya tutacak, biri gelip kapağı açıyor… Bu denklemde sol, toplumsal demokrat partilerin işi çok daha güç; CHP’nin, ana muhalefet partisi olarak, kitle partisi olarak işi çok daha güç.
Toplum da hengameli meskene kız (oy) vermiyor…
***
Esenyurt Belediye Lideri’nin misyondan alınması, daha büyük bir siyasi stratejinin modülü üzere görünüyor. Kent uzlaşısıyla, Dem Parti kontenjanından ve İmamoğlu’nun onayıyla vazifeye getirilen, onunla organik münasebetler içerisinde olduğu söylenen bir belediye liderinin bir gece vakti vazifesinden alınması, akabinde Mardin, Batman ve öbür birtakım ilçelerde benzeri yollarla belediye liderlerinin misyondan alınması ve kayyum atanması; tüm bu adımlar İmamoğlu’na uzanacak bir zincirin birinci halkaları, ona yönelik bir operasyonun ayak sesleri olarak da okunuyor. “Esenyurt’tan Saraçhane’ye tünel kazınıyor,” denilmesi o yüzden.
Bu ortada Mardin’in misyondan alınan “barış güvercini” Belediye Başkanı Ahmet Türk’ün bir hafta evvel, Şenyaşar ve Yıldız ailelerinin ortasındaki hasımlığın giderilmesi için bir ortaya gelen heyetin içerisinde barış elçisi olarak bulunmuş olması… Bir yandan AKP’nin önde gelenleriyle birlikte yapılan barış görüşmelerine katılan bir kişinin, öbür yandan terör suçlamasıyla misyondan alınması…
Özetleyecek olursak; Bahçeli’nin, Apo’nun meclise gelip konuşması istikametinde yaptığı ısrarlı davet, umut hakkını gündeme getirmesi, Erdoğan’ın, Bahçeli’nin davetine onay ve takviye vermesi, tüm bunların akabinde Esenyurt’la başlayıp Mardin’le, Şırnak’la, Halfeti’yle devam eden ve “kumpas” olarak nitelendirilen kayyım süreci, meydanlarda bunları protesto eden insanların gazlanması… Milletin aklıyla adeta alay ediyor. Nereden baksan tutarsızlık… Nereden baksan tutarsızlık…
Bu olsa olsa, toplumsal hafızayla oynamak, dikkatleri gerçek gündemden diğer tarafa çekmek, muhalefeti kendi içinde karıştırmak, muhalefet partilerini ise birbirine düşürmek için kullanılan bir yöntem…
Ancak kesin gaye muhalefeti parçalamak ve muhalefet partilerini birbirine düşürmek olunca bu tutarsız üzere görünen adımların bile tesirli olduğu görülebiliyor.
İşte, CHP’li belediyelerin yüzde 60’a yakını, milliyetçi tabanından reaksiyon almaktan çekindiği için katılmadı Esenyurt’taki kayyum protestolarına… Özgür Özel Mardin’e gidiyor, orada DEM Partililerle birlikte otobüsün üstüne çıkıyor. Bu hal muhalefet seçmeninin bir kısmı için mutlu edici bir tavırken milliyetçi kanattaki öteki kısmın oylarının çözülmesi için sağlam bir neden haline geliyor.
Tam bu noktada, iktidar tarafından atılan adımların tesirini, iktidarın, muhalefeti parçalamak için yürüttüğü siyaset mühendisliğinin muvaffakiyetini görebiliriz…
Tabii bir de Bahçeli’nin Öcalan’a ısrarlı davetinin altında, iktidarın, bunu bir pazarlık aracı olarak kullanmaya çalışıyor olma ihtimali yatıyor olabilir. Beki de bu yolla, DEM Partililere, “Öcalan’ı dinleyin, biz de kayyımları geri çekelim,” mesejı verilmek isteniyor, bir aba altından sopa gösterme hadisesi yaşanıyor olabilir.
Burada bir parantez daha açmak gerekiyor. Tüm bu süreçler yaşanırken bir de MHP ile AKP ortasındaki ittifakta çatlaklar oluştuğuna dair söylentiler var… Bilhassa Bahçeli’nin “Öcalan Meclis’te konuşsun” çıkışının saray tarafından evvelce bilinmediği, hatta onun bu açıklamayı saraya karşın yaptığı tarafında savlar var. Tıpkı biçimde, kayyım atamalarından Bahçeli’nin haberdar olmadığı söyleniyor. Ayrıyeten Bahçeli’nin Ahmet Türk’e yönelik övgü dolu tabirleri de Cumhur İttifakı’ndaki ayrışmanın işaretlerinden biri olarak yorumlanıyor. Hatta Bahçeli’nin yakın zamanda erken seçimi destekleyebileceğine dair söylentiler bile gündeme geliyor…
Ancak tüm bu söylentiler kulağa çok da inandırıcı ve gerçekçi gelmiyor, tersine kapsamlı bir danışıklı dövüş olma ihtimali çok daha güçlü görünüyor.
***
Bu süreç, Türkiye’nin giderek artan bir biçimde otoriter bir “parti devleti”ne gerçek ilerlediğinin işaretlerini veriyor. Devlet imkanlarının, devlet gücünün tabanına kadar kullanılması, kamu kaynaklarının belli kanallara akıtılması ve anayasal düzenlemeler, iktidarın gayesinin ne kadar geniş kapsamlı olduğunu gösteriyor. Türkiye’nin siyasi ikliminin daha da sertleşeceği, daha oligarşik bir idare biçimine yanlışsız evrileceği kaygıları artıyor.
Zaten siyaset üretemeyen, toplumun gerçek sıkıntılarına deva olamayan iktidarlar tansiyon üretir. Antidemokratik uygulamalara yönelirler. Dünyanın her yerinde bu senaryo tekraren seyredilmiştir. Mevcut iktidar da, birincisi sebep olduğu ekonomik çöküntüye, ikincisi 31 Mart lokal seçimlerinden CHP’nin zaferle çıkmış olduğu gerçeğine ve üçüncüsü de haritaların değiştiği, sonların yine çizilmeye başladığı Orta Doğu’da, yanlışsız konum arayışına, kime sevecen gözükmesi gerektiğine karşılık ve tahlil bulamıyor. Tesirli siyasetler üretemiyor. Mevcut aksilikleri, tüm bu ağır şartları örtmek için stratejik derinliği olan birtakım mevzuları ve çokça tansiyonu servis ediyor, bu formda gündem değiştiriyor ve gündem belirliyor. Kelam konusu üç başlık, iktidarın sertleşmesine, daha radikal tahlil arayışına girmesine sebep oluyor. Hatta bu sertleşme siyasetlerinin ilerleyen vakitlerde harika hal üzere anti demokratik adımlara evrilmesi bile olasılıklar ortasındaki yerini alıyor.
Medyanın yüzde sekseninin iktidar yanlısı kanallardan oluştuğu ve bu kanalların gerçekleri örtbas ettiği, haberleri filtrelediği söyleniyor, doğrudur. Lakin geldiğimiz noktada halkın yaşadığı ekonomik kasvetler ve toplumsal sorunlar, iktidarın medya üzerindeki manipülatif tesirinin ötesine geçmiş durumda. Açlık sonunun altında yaşamaya çalışan milyonlarca insan, iktisadi çöküntü, organize hata örgütlerinin yaygınlığı, üniversite mezunu gençlerin işsizliği üzere bir dizi sorun artık günlük hayatın bir modülü haline gelmiş ve halk bunları somut olarak deneyimliyor. Bu nedenle, iktidarın bu gerçekleri örtbas etme uğraşları giderek zorlaşıyor.
İktidar, bu sorunları gördüğü için daha da sertleşebilir, daha antidemokratik ve hukuk dışı davranışlarda bulunabilir. Bu, idarenin giderek köşeye sıkıştığının ve manipülasyon yeteneklerinin sonlarına ulaştığının bir işareti.
***
Burada bir parantez açalım. Amerika’da seçimler yapıldı, Trump bir defa daha seçildi.
Amerika’da başkanlık seçimleri, 1792 yılından bu yana her dört yılda bir, Kasım ayının birinci Salı günü düzenlenir. Amerikan halkı, doğrudan başkanı değil, seçiciler kurulunu seçer. Bu heyet, halkın popülizme ve manipülasyona açık oylarına bir filtre olarak fonksiyon görür. Kurucu babalar, bu sistemi, seçmen kararlarının aklı selim ile tekrar değerlendirilmesini sağlamak hedefiyle tasarlamıştır. Böylece, seçiciler kurulu üyeleri, cumhuriyetçi ya da demokrat adaylardan birini seçer. İşte bu sistem, Amerika’nın yerleşik devlet geleneğinin ve devlet aklının bir yansımasıdır. Bizde ise devlet aklı son sürat eritilirken devlet hafızası ve gelenekleri emin adımlarla yok ediliyor…
***
Tüm bu karanlık büyük resme rağmen, Özgür Özel’in, Mardin’de “diyalog kapılarını açık tutmalıyız,” demesi ya da kayyum atamaları konusunda iktidara geri adım atmayı önermesi üzere “naif” ve “umut dolu” yaklaşımı bu bağlamda son derece haklı olarak eleştiriliyor. Karşısındaki gücün kim olduğunu, anlayışın ne olduğunu, bu anlayışın gözüne kestirdiği maksadı yakalamak üzere nasıl hırsın pençesinde hareket edip işlediğini ve ne kadar ileri gidebileceğini tam olarak kavrayamamış olması, muhalefetin stratejik zafiyetlerini gözler önüne seriyor.
Göz ola dağın gerisini nazaran, akıl ola başa geleceği bile…
Ayrıca iktidarın bugüne kadar hayata geçirdiği ve saymakla bitiremeyeceğimiz antidemokratik uygulamalar, anayasayı askıya alması, keyfi idare, kamu ihalelerindeki yolsuzluklar, elde edilen rantlar, hiç edilen kamu kaynakları, hesabı verilemeyecek servetler ve suistimaller… Bugün iktidarı kaybetmeleri, parti takımlarının, tüm bunlar için hukuk önünde hesap vermek zorunda kalacağı bir süreci başlatabilir. Bu nedenle, AKP ne değerine olursa olsun iktidarda kalmaya yönelik siyasetler geliştiriyor ve icraatlarını bu istikamette şekillendiriyor.
Erdoğan, sistematik bir biçimde muhalefeti zayıflatmayı, kendi siyasi geleceğini sağlamlaştırmayı ve anayasayı kendi lehine değiştirmeyi hedefliyor.
İktidarın ustalıkla yürüttüğü siyaset mühendisliği, CHP’nin Aşil tendonunu hedef alarak parti içi bütünlüğü sarsıyor. Devletin tüm imkanlarını seferber ederek seçmeni manipüle eden iktidar, bir periyot daha idarede kalmak ve anayasayı lehine değiştirmek için her yolu deniyor. Bu şartlar altında CHP’nin önünde iki yol var: Kılıçdaroğlu’nun işaret ettiği üzere ya tam manasıyla uğraşa girişmek ya da iktidarın gölgesinde “kulluk etmeyi” kabullenmek.
***
Kılıçdaroğlu’nun sine-i millet davetini Özgür Özel idaresi yanlış yorumluyor. Aslında Kılıçdaroğlu’nun gayesi, AKP’nin meşruiyetini sorgulatmak ve Türkiye’nin içinde bulunduğu idare krizine dikkat çekmek. Kılıçdaroğlu, parlementonun işlevsizleştirildiği bir devirde, CHP’nin çekilmesiyle iktidarı seçime zorlayabileceğini düşünüyor. Bu, yalnızca bir protesto değil, birebir vakitte halkla bütünleşme daveti.
CHP’nin mevcut parlementoda yapabileceği çok şey olmadığı bir gerçek. Şu anki durumda, parlamento aslında fonksiyonsuz, sembolik bir rol oynuyor… Özgür Özel’in idaresi ise bu radikal fikri benimsemekte zorlanıyor; konforlu siyasi alanlarını bozma kıymetine halkın yanında yer alma, siyaseti gerçek manada toplumsallaştırma seçeneğini göze alamıyor. Enflasyon, geçim ezası, sıhhat skandalları, bayan ve çocuk cinayetleri, organize hatalar, çetecilik üzere önemli meseleler varken, CHP’nin bu bahislerde net ve keskin bir durum alamaması, halkla olan bağını esasen zayıflatıyor.
Kılıçdaroğlu’nun önerdiği sine-i millet adımı, toplumda sade yurttaşlar üzerinde tesirli olsa da popülist bir telaffuz olmakla suçlanıyor, haksız da değil… Böylesine kaotik, iktidarın her geçen gün tansiyon siyasetlerini biraz daha öne çıkardığı bir ortamda sine-i millete dönmek tahminen muhalefetin işini zorlaştırır, meşakkatli, çetin bir yoldur lakin CHP’yi yürekli ve sorumluluk sahibi bir muhalefet olarak konumlandırabilir.
Zira siyaset en çok sade yurttaşlarda karşılık bulur; siyasetin toplumsallaşması da budur esasen.
Öte yandan CHP, DEM Parti üzere politik, örgütlü bir tabana sahip değil. Sokağa rahat inemez, harekete süratli geçemez. O yüzden sine-i millet kararını almak doğal ki kolay değil. Esasen CHP bu türlü bir kararı alsa bile öteki partiler buna uyacak mı? Başka partiler bir yana, kendi parti idaresi kendi konfor alanlarından çıkarak bu çabayı sürdürebilir mi, göze alabilir mi? Zira sürdürülebilir bir eylemsellik, çaba, mert bir liderlik gerekiyor burada. Hasebiyle Özgür Özel ve mevcut idare takımının sine-i millet kararı alması imkansızdır.
***
31 Mart’tan sonra Özgür Özel o koltuğu dolduramadı, onun liderlik süreci, Erdoğan’ın elini güçlendirdi ve gündemdeki denetimi tekrar sağlamasına imkan tanıdı. Gündem baş döndürücü bir süratle değiştiriliyor ve Erdoğan oyun kurucu rolünü üstlenmeye devam ediyor. Hem ana muhalefet partisini parçalayarak, hem de muhalefet partilerini birbirine düşürerek gücünü muhafaza stratejisi izliyor.
Anayasa değişikliği iktidarın gündeminde üst sıralarda yer alıyor. Parlementoda baş karışıklığı yaratarak, bağımsızları yanlarına çekerek yahut milletvekili transferleriyle 360 milletvekili sayısına ulaşmak, anayasayı değiştirmek, 50+1 sisteminden (mümkünse 40+1’e) dönüş ve mümkünse parlamenter sisteme geçiş, bunu başardıktan sonra da süratle erken seçime giderek bu işi birinci çeşitte bitirmek, ana gayeler ortasında. Esasen bu ortada da CHP’yi parçalama çalışmaları devam edecektir. Milliyetçi tabanı CHP’den kopararak sandığa gitmemesini, oy vermemesini sağlamak ve bu formda seçimden zaferle çıkma ihtimalini güçlendirmek de kelam konusu maksatların modülü.
Bu süreçte, Kılıçdaroğlu’nun kurultayı kaybetmiş, alandan çekilmiş ve genel başkanlık koltuğunu Özgür Özel ve grubuna bırakmış olması da Erdoğan’a daha fazla hareket alanı sağladı.
Kılıçdaroğlu’nun, iktidara biat ederek değil, onunla gayret ederek siyasi bir alternatif sunulabileceği görüşü muhalefet içinde gereğince dayanak bulamaz hale geldi.
Bu siyasi görüntü, Türkiye’de sağın ve solun karşı karşıya kaldığı temel sorunları özetliyor: Sağın biat ve sebatla süregelen istikrarı, solun ise iç çekişmelerle boğuşan sabırsız yapısı…
***
Esenyurt Belediyesi’ndeki gelişmelerden sonra CHP’de biraz da olsa siyaset değişikliğine gidilmiş üzere görünüyor. Başlarda olağanlaşma ve yumuşama gibi söylemlerle ilerleyen parti, yaşananlar sonrasında daha keskin bir duruş sergileyerek erken seçim talebini ve sarayla müzakere etmeme kararını daha net lisana getirir oldu. Bu dönüş, partideki baş karışıklığını bir kenara bıraktırıp, aslında Kılıçdaroğlu’nun olan siyasetlere geri dönülmesini sağlıyor üzere görünüyor ancak CHP belgisiz duruşundan tam manasıyla kurtulmalı ve daha net, keskin pozisyonunu almalı.
Bu, Kılıçdaroğlu ile daha yakın bir işbirliği yapılması, onun doktorluğuna güvenilmesi gerektiğini gösteriyor. Kılıçdaroğlu CHP meskenini de, Türkiye’deki muhalefet konutunu de toparlayabilir.
Bugün, CHP’nin içine düştüğü bu kaotik durumu gören onurlu kurultay delegelerinin partiyi taşıyacağı bir harikulâde kurultay Özgür Özel’e liderlikten el çektirerek partinin iç dinamiklerini tekrar canlandırabilir ve CHP’yi tekrar halkın umudu haline getirebilir. Partinin toplumla bütünleşmesi, siyasetin daha toplumsal bir hale gelmesi gerektiğini vurgulayan Kılıçdaroğlu’nun önderliğinde, CHP’nin yine organize olması ve güçlenmesi mümkündür.
Çünkü tabiri caizse cin şişeden çıkmıştır. Her ne kadar iktidar cephesi bunu açık açık lisana getirmese de, hem iktidar hem de muhalefet partilerinde beliren emareler, gelişmekte olan politik hareketliliğe işaret ediyor ve erken seçimin ayak sesleri duyuluyor. Bu durum göz önünde bulundurulduğunda, CHP içindeki tartışmalı atmosferin ve bölünmüş yapının, bir kurultay aracılığıyla çözümlenmesi gerekiyor. Çünkü bu kesimli yapıyla bir erken seçime gidilmesi, başarısızlık demek oalcaktır.
***
Bu topraklar hepimize kâfi, gerçek yönetildiği taktirde dünyanın parlayan yıldızı olması için her şeye sahip.
Türkiye’de 12 Eylül anayasasının dayattığı partiler yasası ve seçim sisteminden sıyrılmamız ve değiştirmemiz koşul. Sağdan sola siyasetin tüm cephelerinde, yerleşik bir siyaset sınıfının aile uzunluğu süregitmesine son verilmeli, sade yurttaşların siyasete girmesinin önündeki set kaldırılmalıdır. Parti içi demokrasi, yargı bağımsızlığı ve kuvvetler ayrılığı üzere temel demokratik unsurlar geri gelmeli, yıpranan, toz duman olan adalet sistemi yerine konmalıdır. Lakin bu biçimde ve bu anlayışın yerleşmesiyle siyasetin demokratikleşmesi ve toplumsallaşması mümkün olabilir.
Kaynakları yağmalamayan bir iktidar, İskandinav ülkelerinde olduğu üzere çıkar ve menfaatlerden arınmış yöneticiler, milletvekilleri, kaynakları sömürmek için değil, ülkeye nitekim hizmet etme aşkı ve vizyonuyla ortalığa milyonlar saçmadan, hakkıyla, liyakatıyla o koltuklara oturan istekli ve onurlu beşerler, güçlü bir idare yapısı, iktidarın aparatı olmayan bir muhalefet, sükunetle, sağduyuyla, dirlik sistemlik içinde yönetilen bir ülke… Liyakat aslına dayalı, çıkar ve menfaat odaklı olmayan bir yönetici sınıf… Milletvekilliğinin yalnızca bir yurttaşlık hizmeti olarak görüldüğü bir idare anlayışı…
Milletvekilliği koltuklarının, bireylere sağladığı maaş, emeklilik hakları ve kamu kaynaklarını kullanma/talan etme imkânları hasebiyle cazibe merkezi olmaktan çıktığı ve bu formda sahiden ülkesine hizmet etmek isteyen, bilgisi, birikimi, yeteneği ve uzmanlığı ile fark yaratan, kendi ayakları üzerinde durabilen yurtsever milletvekillerini görebileceğimiz bir ülke…
Gelişmiş, uygar ülkelerde gördüğümüz ve buram buram hasretini çektiğimiz bu değişim, Türkiye’nin de erişebileceği bir ufuktur. Bu idare anlayışı, ülkeyi sahiden hizmet etme aşkı ve vizyonuyla yöneten, kaynakları yağmalamayan, siyaset tüccarlığından kurtulmuş, sükunet ve sağduyu içinde bir Türkiye vadeder.
Sonra söksün hoş günlerin şafağı.
Sadık ÇELİK
[email protected]