Diyarbakır eski Belediye Başkanı ve eski Milletvekili Osman Baydemir TBMM’de yaptığı bir konuşma nedeniyle disiplin cezasıyla cezalandırılmasının tabir özgürlüğünün ihlal edildiği argümanıyla Anayasa Mahkemesi’ne yaptığı müracaat sonuçlandı.
Süreç şöyle gelişti:
O devir Şanlıurfa Milletvekili olan Osman Baydemir, “2018 Yılı Bütçe Kanunu Tasarısı görüşmelerindeki konuşmasında “…Ben Kürt halkının bir evladı olarak, kürdistandan gelen bir temsilci olarak benim şöyle bir rolüm var…” sözünü kullandı.
Bunun üzerine, oy çokluğuyla Baydemir’in Meclis’ten iki birleşim süreksiz çıkarılmasına ve bir aylık ödenek ve yolluğunun üçte ikisinin kesilmesine karar verildi. Bu karar üzerine Baydemir, Genel Heyet salonunu terk etti.
Osman Baydemir, mevzuyu Anayasa Mahkemesi’ne taşıdı. Dilekçesinde yasama faaliyeti sırasında sarf ettiği sözleri nedeniyle disiplin cezasıyla cezalandırılmasının tabir özgürlüğünü ihlal ettiğini savundu.
Yüksek Mahkeme inceleme sonunda, 6’ya karşı 9 çoğunluk oyuyla Baydemir’in argümanını reddetti. Çoğunluğa nazaran TBMM’nin disiplin cezası kararı, “Anayasanın yargı kontrolü dışında bıraktığı işlemler” kapsamında yer alıyordu.
Anayasa Mahkemesi Başkanı Zühtü Arslan, Üyeler Hasan Tahsin Gökcan, Engin Yıldırım, Emin Kuz, Yusuf Şevki Hakyemez ve Kenan Yaşar karşı oy kullandı.
“YASAMA SÜREÇLERİ YARGI KONTROLÜ DIŞINDA DEĞİL”
Başkan Zühtü Arslan’ın karşı oy metninde şu sözler dikkat çekti:
Öncelikle belirtmek gerekir ki, Anayasa’nın 148. unsuru herkesin “Anayasada teminat altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa İnsan Hakları Kontratı kapsamındaki rastgele birinin kamu gücü tarafından, ihlal edildiği iddiasıyla” ferdî müracaat yapabilmesini öngörmektedir.
Anayasa’da rastgele bir yasama sürecinin yargı kontrolü dışında bırakıldığına ait bir düzenleme bulunmamaktadır.
Bu kapsamda İçtüzük uygulanarak milletvekillerine disiplin cezası verilmesi halindeki süreçlerin yargıya kapalı olduğuna dair de rastgele bir anayasal düzenleme yoktur. Esasen milletvekilliğinin düşürülmesine ve dokunulmazlığın kaldırılmasına yönelik parlamento kararlarının Anayasa Mahkemesi tarafından denetlenmesine ait özel düzenlemelerin bulunması -bunların dışındaki süreçlere ait Anayasa Mahkemesinden iptal talebinde bulunulamayacağı manasına gelebilirse de- milletvekillerinin temel hak ve özgürlüklerine yönelik öteki müdahalelerin olağan yargı kontrolüne kapatıldığı manasına gelmemektedir.
“ÖNGÖRÜLEBİLİR DEĞİL”
Başvurucuya bir kanun kararına dayanılarak disiplin cezası verilmiş olsaydı, Mahkememiz muhtemelen başvuruyu direkt “yasama işlemi”ne yahut “Anayasanın yargı kontrolü dışında bıraktığı işlemler”e karşı yapılmış bir müracaat olarak değerlendirmeyecek ve kabul edilemez bulmayacaktı. Bu sebeple Anayasa Mahkemesinin tipik bir yasama süreci olan kanunun uygulanmasından kaynaklanan şikayetleri incelediği halde, İçtüzük kararlarının somut olarak milletvekillerine uygulanmasına yönelik süreçleri kişisel müracaatın kapsamı dışına çıkarmasını bu kurumun hedefiyle bağdaştırmak mümkün değildir.
Kısacası milletvekillerinin temel hak ve özgürlüklerini şahsî olarak ve direkt etkileyen parlamento kararları kişisel müracaata bahis olabilir. Bunu engelleyen hiçbir anayasal yahut yasal düzenleme bulunmamaktadır. Bilakis Anayasa’nın 148. unsurunda yer alan “kamu gücü” kavramı kapsamında bu gücü kullanan yasama organının da bulunduğu konusunda tereddüt yoktur.
Başvuruya mevzu parlamento kararının desteği olan İçtüzük kararının “belirli ve öngörülebilir” olmaması nedeniyle söz özgürlüğüne yönelik müdahalenin yasallık koşulunu sağlamadığı anlaşılmaktadır.
26. Açıklanan münasebetlerle müracaatın kabul edilebilir olduğunu ve müracaatçının söz özgürlüğünün ihlal edildiğini düşündüğümden çoğunluğun kararına katılmıyorum.