BİLİRUBİN NEDİR?
Kan analizlerinde sıkça karşılaşılan kıymetlerden biri de bilirubin kıymetleridir. Bilirubin, kırmızı kan hücrelerinde (alyuvarlarda) bulunan hemoglobinin yıkımı sonucu ortaya çıkan bir unsurdur.
Kırmızı kan hücreleri, yaklaşık 120 gün süren ömürlerinin sonuna geldiğinde yıkılır ve bedenin gereksinim duyduğu alyuvarlar tekrar üretilir.
Bu süreçte yıkılan hücrelerin içerisinde bol ölçüde hemoglobin ismi verilen protein vardır. Hemoglobin proteininin yıkılması sonucunda da bilirubin oluşur. Oluşan bilirubin kana geçer ve sonrasında karaciğere sarfiyat. Karaciğerdeki bilirubin işlenerek safraya eklenir.
Safra kanalları aracılığıyla safra kesesine geçen bilirubin, buradan da ince bağırsağa ilerler. Bilirubinin bedenden atılması ise gaita (dışkı) aracılığıyla gerçekleşir.
Bilirubinin farklı alt tipleri vardır. Kan analizlerinde de bu farklı alt tipleri farklı başka görmek mümkündür.
BİLİRUBİN YÜKSEKLİĞİ NEDEN OLUR, BELİRTİLERİ NELERDİR?
Total bilirubin pahasının 1.2 mg/dL ve üzeri olması bilirubin yüksekliği olarak isimlendirilir. Bu durum birebir vakitte hiperbilirubinemi olarak da tanımlanır.
Bilirubin yüksekliği altta yatan önemli bir sorunu işaret edebileceğinden sorun dikkatle araştırılmalıdır.
Bilirubin yüksekliği durumunda hastada görülebilecek belirtiler, bilirubinde artışa neden olan altta yatan sebebe nazaran değişkenlik gösterebilir. Lakin bilirubin yüksekliğine bağlı olarak gelişen belirtilerden en sık görülenleri şu biçimde sıralanabilir:
-Karın ağrısı, karında şişme
-Titreme, ateş
-Göğüs ağrısı
-Güçsüzlük
-Baş dönmesi
-Bulantı
-Kusma
-Koyu idrar rengi.
BİLİRUBİN YÜKSEKLİĞİNE SEBEP OLABİLECEK DURUMLAR
Safra Taşları: Safra taşları, yüksek seviyede kolesterole ya da bilirubine bağlı olarak oluşabilir. Safra yollarında meydana gelen iltihaplanma ve gibisi durumlar da safra taşı oluşumuna neden olabilir.
Safra taşları, safra kesesinden bağırsağa gerçek gerçekleşen husus geçişini engelleyebilir. Bu durumda bilirubin ve öteki safra içeriği bağırsağa geçemez, bedenden atılamaz. Sonuç olarak da bedendeki bilirubin ölçüsünde artış gözlenir.
Safra taşları; karnın üst sağ bölgesinde ağrı, sağ omuzda ya da omuzlar ortası bölgede ağrı, bulantı, kusma üzere belirtilere neden olabilir.
Gilbert Sendromu: Gilbert sendromu, karaciğerde bilirubinin işlenmesinde soruna neden olan genetik bir hastalıktır. Karaciğerde işlenemeyen bilirubin kanda artar ve hiperbilirubinemiye sebep olur.
Gilbert sendromu hastalarında bulantı, kusma, ishal üzere semptomlar görülebilir.
Karaciğer İşlevinde Bozukluk: Karaciğer işlevlerinde bozulmaya yol açan rastgele bir durum, bilirubin işlenmesinde sorun oluşturarak kanda bilirubin seviyesinin yükselmesine neden olabilir.
Siroz, karaciğer kanserleri, otoimmün hepatit üzere rahatsızlıklar karaciğer işlevlerinde sorun meydana getirir.
Karaciğer fonksiyonlarındaki azalma; sarılık, karında ağrı ve şişme, bulantı, kusma, ödem oluşumu, kaşıntı, kanlı gaita (dışkı), koyu renkli idrar üzere çok sayıda belirtinin görülmesine yol açabilir.
Hepatit: Hepatit karaciğerin başta viral enfeksiyon olmak üzere çeşitli nedenlerle iltihaplanmasıdır. İltihaplanan karaciğer fonksiyonlarını tam manasıyla yerine getiremez. Hasebiyle bilirubin işlenmesinde aksaklıklar görülür ve kandaki bilirubin seviyesi yükselir.
Hepatit kimi şahıslarda rastgele bir semptoma neden olmayabilir lakin birtakım bireylerde karın ağrısı, halsizlik, bulantı, kusma, idrarda yoğunlaşma üzere semptomların oluşmasına sebep olur.
Safra Yolu İltihabı: Safra yolu, safra kesesini karaciğere bağlayan ve safranın ince bağırsağa dökülmesini sağlayan yolları kapsar. Bu yollarda iltihaplanma meydana gelmesi tıkanıklık oluşumuna neden olabilir.
Safra yollarının tıkanması sonucu, içerisinde bilirubinin de bulunduğu safra içeriği bağırsağa dökülemez ve beden dışına atılamaz. Sonuç olarak da kandaki bilirubin seviyesinde artış meydana gelir.
Safra yolu iltihabı hastalarda; açık renkli gaita (dışkı), koyu renkli idrar, bulantı, kusma, ishal, kaşıntı, ateş, kilo kaybı üzere belirtilerin oluşmasına yol açabilir.
Gebeliğin İntrahepatik Kolestazı: Gebelik kolestazı, ekseriyetle gebeliğin son trimesterinde görülen süreksiz bir durumdur. Bu durum karaciğerdeki safra akışının yavaşlamasına yahut büsbütün durmasına neden olur.
Böyle bir durumda bilirubinin bedenden atılımı da zorlaşacağından kan bilirubin bedellerinde artış görülebilir. Gebelik kolestazı; safra taşı semptomlarına benzeri belirtilere sebep olabilir.
Hemolitik Anemi: Hemolitik anemi, kırmızı kan hücrelerinin olması gerekenden daha süratli bir halde yıkıldığı duruma verilen isimdir. Hemolitik anemi; genetik, otoimmün yahut enfeksiyon üzere çeşitli nedenlere bağlı olarak gelişebilir.
Kırmızı kan hücrelerinin ve hasebiyle hemoglobinin çok ölçüde yıkılması sonucu bilirubin seviyeleri süratle yükselir. Karaciğer işlevleri, artmış bilirubini kandan temizlemekte yetersiz kalabilir ve sonuç olarak kan bilirubin seviyeleri yüksek kalır.
Hemolitik anemi; baş dönmesi, baş ağrısı, nefes darlığı, göğüs ve karın ağrısı, sarılık üzere semptomların gelişmesine neden olabilir.
BİLİRUBİN DÜŞÜKLÜĞÜ NEDEN OLUR, BELİRTİLERİ NELERDİR?
Bilirubin düşüklüğü çoklukla bireylerde rastgele bir belirti oluşmasına neden olmaz. Bilirubin kıymetlerindeki düşüklük, rutin kan analizleri sırasında ortaya çıkabilir.
Bilirubin seviyelerinde düşmeye neden olabilecek rastgele bir hastalık belirlenmemiştir. Lakin kafein, aspirin üzere Non Steroidal Anti İnflamatuar (NSAİ) kümesi yahut barbitürat kümesi ilaçların kullanımı; bilirubin seviyelerinde süreksiz bir düşüklüğe neden olabilir. Analiz için kan vermeden evvel kafein tüketimi yahut bu ilaçların kullanımı, sonuçlarda bilirubin kıymetlerinin düşük çıkmasına yol açabilir.
Bilirubin düşüklüğünün sıhhat üzerinde olumsuz bir tesire sahip olup olmadığı şimdi tam manasıyla aydınlatılamamıştır. Fakat birtakım uzmanlar, bilirubinin antioksidan özelliğinin olduğunu düşünmektedir.
Antioksidan özelliği sayesinde biluribinin; koroner arter hastalığı, ülseratif kolit, inme, göz hastalıkları üzere pek çok hastalık açısından gözetici olabileceği düşünülmektedir.