Akıllı telefonların kullanıma sunulması da ikinci ağır darbe oldu. Savaşın başlamasıysa basılı gazetelere üçüncü bir ölümcül darbe indirdi. Pek çok matbaa, savaş nedeniyle faaliyetlerine orta verdi. Ukrayna’da bölgeler ortasında gazete dağıtım sistemi, evvelce de berbattı bu savaşla birlikte bölgeler ortası dağıtım, büsbütün son buldu: Kiev’in gazetesini taşrada, taşranın gazetesini Kiev’de bulamıyorsunuz. Kısıtlayıcı tek etken bu değil: Ülke, Rusya’yla savaş halinde ve savaşın getirdiği haber ve yorum kısıtlamaları var (benzer kısıtlamalar hatta daha fazlası Rusya’da mevcut: Rusya’da bu savaşa “savaş” demek yasak. Resmi seviyede “Ukrayna Özel Operasyonu” ismi veriliyor. Rusya’nın taarruzu başlayalı altı ay olacak; birkaç ayda onbinlerce Rus askeri hayatını kaybetti, ama oradaki resmi söyleme nazaran, bu bir savaş değil).
FARKLI ÇİZGİLER
Ukrayna’ya birinci geldiğim 2007’de hem toplum, hem de basın, Rusya yanlısı ve Batı yanlısı olarak bölünmüştü. 2014’te Rusya’nın Ukrayna’nın Kırım Yarımadası’nı ele geçirmesi ve Donbas’ta çatışmaların çıkmasından sonra Rus yanlılarının oranı azaldığı üzere Rus yanlısı çizgiyi savunmak da zorlaştı. 24 Şubat’ta Rusya’nın direkt taarruzunun başlamasıyla birlikte ise Rusya yanlısı rastgele bir görüşü savunmak kestirim edileceği üzere mümkün değil. Lakin toplumun genel eğilimini tekrar de gözlemlemek mümkün. Şubat ve mart aylarında Rus Ordusu ilerlerken temel gündem ülkeyi savunmak ve hayatta kalabilmekti. Ancak mart sonlarında Rus ordusunun başarısızlıklarla müsabakası ve nisan başlarında toplu mezar imgelerinin yayımlanması Rusya’ya karşı endişeyi azalttığı üzere intikam isteğini de arttırdı. Toplumun kıymetli bir kısmı, işgal altındaki bütün topraklar geri alınıncaya kadar savaşı savunmaya başladı. Fakat savaşın beklenenden çok uzun sürmesi, öteki mevzuları ön plana taşıdı. Artık tartışılan en önemli mevzu, ülkenin tekrar nasıl ayağa kaldırılacağı. Önümüz kış ve bu savaşta yıkılan altyapının nasıl kurulacağı ve kışın pek çok vilayette ısıtmanın nasıl sağlanacağı, aşikâr değil. Savaşla birlikte işsiz kalanların nasıl iş bulacağı üzere gündelik mevzular, şu anda tartışılan esas hususlar. Savaşın -egemenlikten taviz verilmeden- sona erdirilmesi, toplumun kıymetli bir kısmının beklentisi artık.