Aysel Bozan Yılmaz – Oxford Sözlüğü’nün anketine katılanların oylarıyla 2024’ün sözü seçilen “Beyin Çürümesi – Brain Rot”, dijital dünya bağımlılarının karşı karşıya kaldığı tehlikeyi çarpıcı bir formda tanımlıyor. Uzmanlara nazaran şayet bir kişi, ekranda daima hedefsizce dolaşıyor, saatlerini harcıyor lakin izlediği içeriklerin hiçbirini hatırlamıyorsa, beyin çürümesiyle karşı karşıya. Dijital çağın yeni bir tehdidi olarak görülen bu durum, hafıza bozukluklarının yanı sıra toplumsal hayattan kopmaya ve insan bağlarının gerilemesine neden oluyor. Pekala, hangi durumlarda beyin çürümesini önlemek mümkün mü? Bu soruyu, Prof. Dr. Firdevs Güneş’e yönelttik.
Zihni uyuşturuyor
Dijital ortamda sunulan bilgilerin nitelikli olup olmayanı ayırt edemeyenlerin ekranlarda hedefsizce dolaştığına ve karşısına çıkan her şeyi okuduğuna değinen Firdevs, “Öyle ki kimileri saatlerce sinema, klip, görüntü izliyor fakat sonraki gün hiçbir şey hatırlamıyor. Çevrimiçi içeriklerin bu kadar çok tüketilmesi bireyleri zihinsel, duygusal ve toplumsal taraftan olumsuz etkiliyor. Bunların başında da zihinsel bozulmalar ve beyin çürümesi geliyor” diyor.
Uzmanların, toplumsal medya ve internetteki birçok içeriğin “zihni uyuşturduğunu” lisana getirdiğini hatırlatan Güneş, dijital oyunların çocukların gelişimine ve ruh sıhhatine ziyan verdiğini belirterek, eğitimcilerin de günümüzde bu nedenle çocuk ve gençleri bilgisayar oyunlarından müdafaaya çalıştığına dikkat çekiyor.
Dijital çağın tehdidi
Oxford Sözlüğü’ne nazaran ‘beyin çürümesi’nin bir kişinin zihinsel yani düşünme, manaya, sorgulama, karar verme üzere entelektüel süreç ve süreçlerinin bozulmasını tabir ettiğini kaydeden Prof. Dr. Güneş, şu bilgileri veriyor: “Bu olgu, bilhassa saatlerce ekran başında kalma ve çok seviyede görüntü izleme sonucu oluşan zihinsel bulanıklık, halsizlik, dikkat müddetinin kısalması ve bilişsel gerileme olarak açıklanmakta. Bu durum, dijital çağın yeni bir tehdidi olarak görülüyor, hafıza bozukluklarının yanı sıra toplumsal ömürden kopmaya ve insan ilgilerinin gerilemesine neden oluyor. Şayet bir kişi ekranlarda daima hedefsizce dolaşıyor, saatlerini harcıyor lakin izlediği içeriklerin hiçbirini hatırlamıyorsa, beyin çürümesi yaşıyor demektir. Ekran ve dijital araçlarda sunulan yüzeysel, değersiz, niteliksiz bilgiler, bireyin dikkatini dağıtıyor hatta kıymetli bahislere ve gerçek olaylara odaklanmasını engelliyor. Böylesine ağır ve değersiz bilgilerin altında ezilen birey, kendisi için gerekli ve stratejik bilgileri ayırt etmekte zorlanıyor. Birçok vakit yanlış seçimler yapıyor. Örneğin öteki şahısların özel ömrüyle ilgili haberler, şahsa yeni bilgiler öğrendiği hissi veriyor lakin bu, vakit ve güç kaybına neden oluyor.”
Çözüm: Hudut koymak
Sürekli bilgi bombardımanı altında olan bireylerin faydalı ve gerekli bilgilere ulaşması, kendi meselelerine odaklanması ve ömür kalitesini güzelleştirmesi de çok güç. Prof. Dr. Firdevs Güneş, bu hususta yapılabilecekleri şöyle sıralıyor:
■ Birey kendisi için değerli olanları belirlemeli ve bu bahislere odaklanmalı.
■ Yalnızca ilgili bilgileri almak için posta kutularına yahut toplumsal ağlara filtreler konulmalı.
■ Gün içinde değerli misyonlara odaklanmak için birtakım bildirimler kapatılmalı ve işe vakit ayrılmalı.
■ Her şeyi bilmeye çalışılmamalı. İş yahut şahsî hayat için kıymetli olmayan bilgiler görmezden gelinmeli ve buna vakit harcanmamalı.
■ Grup halinde çalışılıyorsa, gerekli bilgilerin araştırılması, toplanması ve sınıflandırılması evresinde grup üyelerinden yardım alınmalı.
■ İçeriklerde verilenlerin doğruluğu sorgulanmalı ve kaynağı denetim edilmeli.