Son bir yıldır dünyayı tesiri altına alan güç krizinin yarattığı yüksek elektrik ve doğalgaz fiyatlarının en az 2025’e kadar devam edebileceği öngörülüyor.
Düşünce kuruluşu Ember Kıdemli Güç ve İklim Analisti Sarah Brown, “Avrupa gaz fiyatlarının en az 2025’e kadar megavatsaat başına 100 Euro’nun üzerinde kalması bekleniyor. Bu düzeydeki fiyatlar, elektrik üretiminde doğalgaz kullanılmaya devam ettiği sürece elektrik için de yüksek fiyat manasına geliyor” dedi.
Enerji İktisadı ve Finansal Tahlil Enstitüsü Avrupa Analisti Ana Maria Jaller-Makarewicz ise, “Gaz ve elektrik fiyatlarının önümüzdeki 1-2 yıl daha çok yüksek kalabileceğini ve sonrasında biraz olsun düşüş yaşanmasına karşın gelecek 5 yılda yüksek fiyatların bizimle olacağını düşünüyorum” diye konuştu.
ENERJİ KRİZİ NASIL BAŞLADI?
Ekonomilerin Kovid-19 salgınından toparlanmaya başlaması sonrası arzın güç talebindeki artışa yetişememesi sonucu geçen yıl eylül prestijiyle kendini hissettirmeye başlayan güç krizi, Rusya’nın Ukrayna’da başlattığı savaşın akabinde boyut değiştirdi.
Mevcut arz-talep dengesizliğine ek olarak Batılı ülkelerin savaş nedeniyle Rusya’ya uyguladığı yaptırımlar ve Rusya’nın bilhassa Avrupa’ya gaz arzını evvel kademeli olarak, son olarak da süresiz bir halde kesmesi güç krizini tırmandırdı.
YÜZDE 1000 ARTIŞLA 346 EURO’YU GÖRDÜ
Geçen yıl eylülün başında Avrupa’da en fazla derinliğe sahip Hollanda merkezli doğalgaz ticaret noktası TTF’de süreç gören vadeli kontratların fiyatı megavatsaat başı fiyatı 30 Euro düzeyindeyken, fiyatlar bir yıl boyunca daima artış gösterdi ve yüzde 1000 artışla geçen hafta megavatsaat başına 346 Euro’yu gördü.
Doğalgazın megavatsaat başı fiyatı savaşın başlamasından evvelki gün olan 23 Şubat’ta ise 87 Euro düzeyindeydi. Doğalgazın Avrupa’nın elektrik üretimindeki hissesinin yaklaşık yüzde 25 olması nedeniyle, yüksek gaz fiyatları elektrik üretim maliyetlerine de artış olarak yansıdı.
Kömür fiyatlarının da bu süreçte rekor düzeye ulaşması ve arz tasaları nedeniyle Avrupa’nın gösterge elektrik piyasalarından Almanya’da ağustosta elektrik fiyatları birinci sefer megavatsaat başına 700 Euro’yu geçti.
Bu sayı 6 ay evvel 128 Euro, 1 yıl evvel 82 Euro, 2 yıl evvel 35 Euro düzeyindeydi. Böylelikle, elektrik fiyatları da güç krizinin başından beri yaklaşık yüzde 755 arttı.
Avrupa elektrik fiyatlarındaki artışlar, siyaset yapıcıları elektrik piyasasına müdahale etme konusunda harekete geçirdi.
SADECE MART-AĞUSTOS DEVRİNDE YÜZDE 370 ARTTI
Londra merkezli niyet kuruluşu Ember Kıdemli Güç ve İklim Analisti Sarah Brown, AA muhabirine yaptığı değerlendirmede, güç krizinin kısmen salgın sonrası arz-talep dengesizliği nedeniyle oluştuğunu ancak Rusya’nın ataklarının savaştan öncesinde de Avrupa Birliği’ndeki (AB) gaz fiyatlarındaki artışa yol açtığını belirtti.
Gazprom’un stratejik davranarak AB’deki gaz depolarını doldurmadığını lisana getiren Brown, şu bilgileri paylaştı:
“Rusya, gaz talebi arttığında AB’ye doğalgaz akışını artırmadı. Temmuz-Aralık 2020’de megavatsaat başı ortalama 11 Euro olan TTF fiyatı Temmuz-Aralık 2021 devrinde ortalama 70 Euro’ya yükseldi. Bu artış savaş nedeniyle değildi ancak savaş gaz krizini ağırlaştırdı.
Mart ayında megavatsaat başı 216 Euro’ya kadar çıkan TTF fiyatı temmuz ve ağustosta yeni rekor düzeylere ulaştı. Bu artışlar Kuzey Akım üzerinden gaz akışının evvel yüzde 20’ye kadar düşürülmesi ve Rusya’nın gazın büsbütün kesileceğine ait tehditleri sonrası meydana geldi.
TTF fiyatları Mart-Ağustos 2022 devrinde megavatsaat başı ortalama 136 Euro oldu. Bu sayı geçen yılın tıpkı devrinde megavatsaat başı ortalama 29 Euro idi. Yani bu devirde ortalama fiyatlar üzerinden yüzde 370 artış yaşandı.
Avrupa gaz fiyatlarının en az 2025’e kadar megavatsaat başına 100 Euro’nun üzerinde kalması bekleniyor. Bu düzeydeki fiyatlar, elektrik üretiminde doğal gaz kullanılmaya devam ettiği sürece elektrik için de yüksek fiyat manasına geliyor.”
‘AB’NİN TEMEL SİYASET HATASI…’
Brown, Avrupa’nın güç krizinden çıkış yolunun yenilenebilir kaynaklar olduğunu söz ederek, “Avrupa’nın son 10 yılda güç siyasetindeki temel kusur ithal ettikleri doğalgazı geçiş kaynağı olarak görmesi ve ucuz ve pak olan yenilenebilir kaynakları daha süratli devreye almaması” dedi.
Brown, “Fakat şu anda yanılgılardan ders çıkarıldığını düşünüyorum ve üye ülkeler elektrik tedarikinde pak kaynakları daha fazla kullanmak için acil adımlar atıyor. Savaş ve güç krizi, yenilenebilir güce dönüşümü hızlandırdı” diye konuştu.
AB’nin REPowerEU planında bu gayelerin yer aldığını kaydeden Brown, 2035’e kadar elektrik üretiminin pak kaynaklardan sağlanmasına yönelik maksadın başarılmasının elektrik faturalarını aşağı çekeceğini, güç güvenliğine katkı sağlayacağını ve emisyonları düşüreceğini anlattı.
Brown, şu an alınan süreksiz acil tahlillerin AB’yi iklim amaçlarından saptırmaması gerektiğine işaret ederek, “AB bu amaçlardan sapmayacaktır da. Şu anda toplam gaz tüketimini gelecek 7 ayda yüzde 15 düşürmek için değerli adımlar atılıyor ve fosil yakıtlara olan talebi düşürme uğraşları bu kış sonrasında da devam edecek. Bu adımlara ek olarak daha süratli halde güneş ve rüzgar kapasitesi oluşturulması, güç krizinin çözümü” dedi.
‘GELECEK 5 YILDA YÜKSEK FİYATLAR BİZİMLE’
Enerji İktisadı ve Finansal Tahlil Enstitüsü (IEEFA) Avrupa Analisti Ana Maria Jaller-Makarewicz de güç krizini tetikleyen arz-talep meselelerine dikkati çekerek, şu öngörüde bulundu:
“Aşırı hava olayları nedeniyle güç talebinin artması ve nükleerden elektrik üretiminde yaşanan problemler da krizin öbür faktörleri ortasında yer alıyor. Gaz ve elektrik fiyatlarının önümüzdeki 1-2 yıl daha çok yüksek kalabileceğini ve sonrasında biraz olsun düşüş yaşanmasına karşın gelecek 5 yılda yüksek fiyatların bizimle olacağını düşünüyorum.”
AB’nin REPowerEU planında güç krizini çözmek için savlı gayeler belirlediğini anımsatan Jaller-Makarewic, ülkelerin birlikte hareket etmemesi durumunda bu maksatların uygulanmasında problemler yaşanabileceğini lisana getirdi.
‘TALEBİ DÜŞÜRMEK İÇİN SOMUT TAHLİL SUNULMALI’
Jaller-Makarewic tıpkı vakitte ülkelerin doğal gaz altyapısını genişleterek doğal az tedarik sıkıntılarına tahlil bulma ihtimalinin de bir risk oluşturduğunu belirterek, şunları kaydetti:
“Hükümetler şimdiden başlayarak doğalgaz ve elektrik talebini düşürmek ya da gazın hissesini azaltmak için somut tahliller sunmalı. Bunlardan birisi geniş çaplı bir programla ısı pompalarının yaygınlaştırılması olabilir.” (AA)