Avrupa ve dünya futbolunda tarihî olarak önde gelen ülkelerden olmamasına rağmen son yirmi yılda atılım içerisinde olan Portekiz, futbolcu ve ondan da daha çok teknik adam yetiştirme konusunda vites yükseltmiş durumda. Son yıllarda dünyanın bir çok yerinde bu ülkenin vatandaşı futbol adamlarının çalıştırdığı kadrolara rastlamaktayız. Portekiz Ligi’ndeki büyük kulüplerin başında da gördüğümüz mahallî teknik adamları, bir çok farklı kıtada da çalışırken görmekteyiz.
İngiltere Premier Lig’de vazifeye gelen birinci Portekizli teknik yönetici olarak tarihe geçen Jose Mourinho, bu açıdan ihtilal yapan bir kimlik edindi ve gerisinden gelecek olan vatandaşlarına da kıymetli bir kapıyı açtı. Porto, Chelsea, Inter, Real Madrid, Manchester United ve Roma’da neredeyse kazanmadık başarısı kalmayan bir kupa canavarına dönüşen kurt hoca, hal ve hareketleri, gündem olan sözleri, hırsı ve çatışmacı üslubuyla da yıllarca dünya futbolunda parmakla gösterilen bir teknik adam olmayı başardı. Mourinho, Portekizli teknik adamların memleketler arası başarılarında çıtayı da çok yükseklere çeken isim oldu.
Andre Villas Boas da, Portekizli teknik adamların yurt dışına açılmalarında öncü isimlerden birisi oldu. Yanında analist olarak çalıştığı Mourinho’nun yetiştirdiği bir isim olan ve Porto, Inter, Chelsea üzere kulüplerde rakip tahlilleri yaparak mesleğine başlayan Boas, akabinde ülkesinin Coimbra grubunda birinci teknik adamlık tecrübesini yaşadı. Sonrasında başına geçtiği Porto’da lig şampiyonluğu, UEFA Avrupa Ligi şampiyonluğu, Portekiz Kupası ve Muhteşem Kupası şampiyonlukları ile dönemi dört kupayla kapayarak tüm dikkatleri üzerine çekti.
İngiltere’de Chelsea ve Tottenham, Rusya’da Zenit, Çin’de Shanghai Sipg, Fransa’da Marsilya üzere gruplarda portföyünü genişleterek farklı ülkeler ve farklı kıtalarda geniş bir tesir yarattı. Bunların içerisinde Rus ekibiyle lig şampiyonluğu, Rusya Kupası ve Rusya Harika Kupası zaferleri en çok öne çıkan muvaffakiyetleri oldu. Jose Mourinho ile tıpkı periyotlarda, ülkesindeki teknik adamlığın marka düzeyine çıkmasının taşlarını döşedi.
Bir periyot Beşiktaş’ı da çalıştıran Fernando Santos, Portekiz Ulusal Takımı’ndaki başarılarıyla öne çıktı ve memleketler arası arenaya, ülkedeki hocaların yalnızca kulüplerde değil, ulusal ekiplerde da uygun işler yapabileceklerini gösteren önde gelen isimlerden oldu. Elbet ki, ülkesinin ulusal grubuna tarihindeki birinci Avrupa şampiyonluğunu getirmesi en kıymetli başarısıydı. Ulusal ekip hocalığı konusunda başarılı bir öteki isim olan ve İran, Suudi Arabistan, Güney Afrika, Birleşik Arap Emirlikleri, Kolombiya, Mısır, Katar ulusal ekiplerini çalıştıran Carlos Queiroz’u da burada anmamız uygun düşer. Sir Alex Ferguson’un yardımcısı olarak Manchester United ve R. Madrid teknik yöneticiliğinin akabinde, kendisine ulusal gruplarda bir rota çizen Queiroz, Katar Ulusal Takımı’nı çalıştırdıktan sonra bir müddettir istirahat devrinde bulunuyor.
LİSANS ALMAK GÜÇ DEĞİL
Ülkede ayrıyeten antrenör lisansı almanın önündeki zorluklar da kaldırılmış ya da en azından epey hafifletilmiş durumda. Lisans almanın ekonomik maliyetinin uygunluğunu da içeren bir dizi kolaylık sonucunda, futbol teknik yöneticisi olmaya giden yollar engebesiz halde bulunuyor. Nüfusu ya da yüz ölçümü itibariyle büyük bir ülke olmayan, çok esaslı bir futbol geçmişi de bulunmayan Portekiz’de teknik adamlık başarısına giden sürecin temelde bu eğitim ve hususa mantıksal yaklaşım olduğunu söyleyebiliriz.
Peki düzgün eğitim sonucunda güzel birer teknik adama dönüşen Portekizli futbol insanları, nasıl oluyor da her gittikleri ülkede belirli oranda bir muvaffakiyet çıtasını yakalayabiliyor? Bunun için de ülke tarihine, Portekiz’in dünyanın kalanıyla ilgi kurma biçimine bakmamız yararlı olabilir. Yeni kıtaları keşfedenlerin değerli bir kısmı Portekizli kaşifler ve denizcilerdi. Bu ülke insanlarının yurt dışına kolay kolay açılma, yeni yerler keşfetme, yeni alakalar kurma ve gittikleri yerlere adapte olma konusundaki hünerlerinin, kalıtımsal bir yatkınlıkla günümüzde futboldaki temsilcilerine katkı sunduğunu söyleyebiliriz.
KARİYERLİ OLAN ÇOK AZ
Portekiz’den çıkan teknik adamları dünyanın geri kalanından ayıran değerli bir özellik var. Bir birçoklarının profesyonel futbol geçmişi hiç bulunmuyor. Vaktinde futbol oynamış olanlar ise çok parlak mesleğe sahip olmamaları ortak parantezinde buluşuyorlar. Bu ülkedeki teknik adamların yalnızca çok hudutlu bir kısmının hatırı sayılır bir futbolculuk meslekleri bulunuyor.
Batı Avrupa ülkesinde ortaya çıkan bu durum birinci bakışta mucize üzere bir şeye benziyor. Lakin Portekiz’de işin teorik kısmına ne kadar kıymet verildiğinin bir göstergesi tıpkı vakitte. Üniversitelerde futbol eğitimi, yalnızca vücut eğitiminin bir ders içeriği ile sonlu değil; daha da ötesi futbol eğitimi için özel kısımlar bulunuyor. Böylelikle geçmişinde futbol oynamamış bir isim, bu hoş oyunda ekip yönetimi, teknik altyapı ve taktik bilgisi üzere bir çok gerekli ögeye fakültelerde en üst düzeyde erişim sağlayabiliyor ve kendisini bu halde sonuna kadar geliştirebiliyor.
Üniversitelerdeki futbol kısımları yalnızca futbol yöneticisi geliştirmiyor birebir vakitte futbola yönelik innovatif fikirlerin ortaya çıkmasına imkan sağlayan bir akademik ortamı da bünyesinde barındırıyor. Taktik bahislerdeki gelişkin tahlillerin yanı sıra, idman tekniklerinde icat edilen yeni metotlar da, bilimsel bir süzgeçten geçerek tez konusu olarak da kanıtlanmış halleriyle tedavüle sokuluyor.
HOCALARIN HOCASI VİTOR FRADE
Porto Üniversitesi’nden Vitor Frade, Portekiz’den yetişen bir çok ünlü teknik yöneticinin akıl hocası olarak biliniyor. Jose Mourinho, Vitor Pereira, Fernando Santos üzere daha bir çok isim, kendisinin geliştirdiği ‘taktiksel periyodikleştirme’yi kullanarak ekiplerinde fark yarattılar. Temel olarak topsuz idmanı reddeden bu sistem, maç atmosferini egzersizlerde yaratarak futbolcuları teknik, taktik ve mental olarak müsabakalara hazır hale getirmeyi amaçlıyor. Frade sonradan kendisine ilişkin metotları öğrettiği özel bir akademi de kurarak eğitimlerine devam etti.
100 BAYAN TEKNİK DİREKTÖR
Ülkenin etkin olarak misyon yapan teknik adam sayısı yaklaşık olarak 8400… Bunların yaklaşık 100 adedini bayan futbolunda vazife yapan lisanslı bayan antrenörler oluşturuyor. Portekiz’deki kıymetli kulüplerin bayan kadrolarının başında bulunan bu isimlerin erkek meslektaşlarından farkları ise, şimdi bu kadar çok yurt dışına açılmamış, dünyanın dört bir tarafında misyon yapmıyor oluşları.
