Yıl, 2008 idi.
Tarımsal gelişimini haber yapmak için Şili‘ye gittik.
İktidarda Güney Amerika’da seçilen birinci bayan başkan- sosyalist Veronica M. Bachelet vardı.
And Dağları’nda İnkalar/ Mapuche üzere yerli halkın yaşadığı köylere devletin pervaneli küçük uçaklarıyla tarım erzağı yardımı yapmasına tanıklık ettik.
“Şili/Chili” ismi bile İnkalardan mirastı. On bin yıldır bölgede yaşıyordu yerli halk…
Avrupalılar 1520 yılından itibaren bölgeye gelmeye başlamış ve kuşkusuz kan ve gözyaşına sebep olmuştu.
Üç yüz yıl süren katliamlar sonucunda 1784’te yapılan sayımda nüfusun yüzde 64.4’ü Avrupalı beyaz ve yüzde 33.5’i yerli halk idi. Ve kuşkusuz And Dağlarında yaşayanlar sayılmamıştı…
2017 sayımında ülke nüfusunun yüzde 52.7’si beyaz, yüzde 39.3’ü melez ve yüzde 8’i yerli halk oldu. (Şili’de bir milyonu aşkın Filistinli/Arap nüfus var.)
Şili’de hala; Mapudungun, Aymara, Rapa Nui ve zar sıkıntı hayatta kalan Qawasqar, Yagha üzere yerel lisanlar konuşuluyor. Fakat nüfus içinde hissesi yüzde 1’i geçmiyor…
Bu bilgilerden sonra geleyim ana pozisyona:
Şili halkı bir yıl olmadan, büyük oyla iktidara taşıdığı sol koalisyon hükümetinin yeni anayasa teklifini yüzde 62 oy oranıyla reddetti.
Sol dünya hala sebeplerini tartışıyor. Bu reddediş konusu üzerinde bizim de durmamız gerekmiyor mu? Zira, 2023 seçimine ayna tutuyor:
Şili’de yeni anayasa idari yapıda şu gelişmelere sebep olacaktı:
-Yerli topluluklara kendi bahtını tayin hakkı verilecekti.
-Yerli yerleşim yerlerine özerklik tanınacak ve buralar kendi yetki alanlarına kavuşturacaktı.
-Senato kaldırılarak yerine Bölgeler Meclisi kurulacaktı. Vs.
Yeni anayasanın yüzde 62 ile reddedilmesine bu yeni idari yapı teklifinin neden olduğu ileri sürülüyor. Mesela: 54 yaşındaki Rosemarie Williamson ve 85 yaşındaki annesi referandumda yeni anayasaya neden “hayır” dediğini Reuters‘a şöyle açıkladı:
-“En değerli çekincemiz; yerlilere kendi yazgısını tayin hakkı tanıyan ‘çokulusluluk’ ile ilgili maddeler…”
Şili referandumu yankıları tartışılırken CHP önderi Kılıçdaroğlu bir fotoğraf çektirip toplumsal medyada paylaştı:
Kılıçdaroğlu’nun Elazığ ziyareti öncesinde AKP vilayet başkanlığı kentin kimi noktalarına afişler astı. Bunlardan biri de Kılıçdaroğlu’nun daha evvel kelam ettiği “Selahhattin Demirtaş’ın göğsüne erdem madalyası takacağım” pankartıydı.
Kılıçdaroğlu bu pankartın önünde fotoğraf çektirip toplumsal medyada şunu yazdı:
-“Sizinle bizim ortamızda bir temel fark var. Biz vatanseveriz, siz ise oy için her bir şeyin mübah olduğunu düşünen fırsatçılar. Vatanseverler oy için ülkesinin insanını devletine küstürmez. Neyleyim o oyları? Batsın bu ayrımcılık! Batsın bu diliniz! Biz barışacağız. Vallahi de billahi de barışacağız! İnadına can cana, yan yana olacağız. Başaracağız biz bunu. Bize nasip olacak göreceksiniz. İnadına et ile tırnak olmaya devam edeceğiz. İnadına helalleşeceğiz. İnadına daima bir arada, daima bir arada.”
Mesele… Kılıçdaroğlu’nun buradaki tavrı yahut haklılığı- haksızlığı değil, AKP kurnazlığının sandığa nasıl yansıyacağıdır?
Kılıçdaroğlu’nun ani kararla fotoğraf çektirmesi, AKP provokasyonunu başarılı kılmış mıdır kılmamış mıdır?
Şili örneğini küçümsemeyiniz. Politik doğruculuk her daim yeterli sonuç vermiyor, dikkatli olmak lazım.
Soner Yalçın