Orta Doğu’daki çatışmaların daha geniş bir bölgeye yayılarak petrol arzını sekteye uğratacağına yönelik kaygılar 2024’te petrol piyasalarını etkileyen en değerli öge olarak kayda geçti.
Söz konusu jeopolitik risklerin tesiriyle, 4 Nisan’da tepeye ulaşan Brent petrolün varil fiyatı, günü 90,66 dolardan tamamlayarak Ekim 2023’ten bu yana en yüksek düzeyine tırmandı.
Ancak, 2024’ün başında fiyatlar yükselse da piyasalar duruma süratle ahenk sağladı. Bilhassa global petrol rezervlerinin birçoklarının yer aldığı Orta Doğu’da ateşkes sağlanmasına yönelik eforlar, piyasa oyuncularının arz telaşlarını hafifleterek petrol fiyatlarının düşmesine katkı sağladı.
Bu doğrultuda, yıl boyunca en düşük düzeyini 10 Eylül’de kaydeden Brent petrolün varil fiyatı yüzde 3’ün üzerinde kıymet kaybederek günü 69,52 dolardan kapattı ve Aralık 2021’den bu yana birinci kere varil başına 70 doların altına düştü.
Brent petrolün varili 2024’e 77,50 dolar ile başlarken, yılı 74,69 dolardan tamamladı. Böylelikle Brent petrol, geçen yıl yüzde 3,6 paha kaybetti.
Batı Teksas tipi (WTI) ham petrolün varili ise yılı yüzde 0,3 artışla 71,55 dolardan kapattı. WTI petrolün varili 71,77 dolarla yıla başlamıştı.
ÇİN’İN DÜŞÜK TALEBİ FİYATLARI AŞAĞI ÇEKTİ
Çin’den gelen zayıf talep öngörüleri, 2024’te petrol fiyatlarının en kıymetli belirleyicisi oldu.
Küresel petrol talebinin itici gücü pozisyonundaki ülkede yıl boyunca sanayi üretiminin yavaşladığı, işsizliğin arttığı ve konut fiyatlarının düştüğüne işaret eden datalar, global arz fazlası telaşlarını besleyerek fiyatları baskıladı.
Söz konusu daralmanın akabinde, bölgedeki ekonomiyi canlandırmaya yönelik açıklanan önlemler, 2024’ün üçüncü ve dördüncü çeyreklerinde Çin ekonomisinin büyüyeceğine yönelik beklentileri artırsa da bu adımlar kâfi olmadı.
Ayrıca, Çin’de faaliyet gösteren rafinerilerin geçen temmuz ayında benzin ve dizel üretimini 2023’ün tıpkı devrine kıyasla azaltması da fiyatlar üzerinde tesirli oldu. Üretimdeki bu azalmanın, dünya çapında kelam konusu eserlere olan talebin artması beklenen bir periyotta gerçekleşmesi de fiyatların aşağı taraflı hareketini destekledi.
ABD SEÇİMLERI TESİRLİ OLDU
Bunun yanı sıra, 20 Ocak’ta Beyaz Saray’daki vazifesini devralacak ABD’nin seçilmiş başkanı Donald Trump’ın izleyeceği ekonomik siyasetlerin petrol piyasası üzerindeki potansiyel tesirleri de fiyatlar üzerinde belirleyici bir rol oynadı.
Trump’ın fosil yakıt üretimini artırma isteğini lisana getirmesi, dünyanın en çok petrol tüketen ülkesinde yenilenebilir enerji yatırımlarının azalacağı ve petrol kullanımının artacağına ait beklentileri beraberinde getirdi.
Bu durum, piyasa oyuncularının talep konusundaki tasalarını hafifleterek fiyatlar üzerinde üst istikametli tesir yaratmış olsa da uzmanların bu değişimin vakit alacağını belirtmesi keskin fiyat artışlarının önüne geçti.
Buna ek olarak, başkanlık misyonunu devralacağı dönemde Meksika ve Kanada’dan gelen tüm eserlere yüzde 25, Çin’den gelen eserlere ise ek yüzde 10 gümrük vergisi getirme kelamı veren Trump’ın, bu durumun ABD’de fiyatlar üzerinde artışa yol açabileceğine yönelik açıklamaları, ülkede petrol talebinin azalacağına dair kaygıları pekiştirdi ve fiyatları aşağı taraflı baskıladı.
OPEC+ KÜMESİ ÜRETİM REVİZELERİ
Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) ve OPEC dışı birtakım üretici ülkelerden oluşan OPEC+ kümesinin, global arz ve talep istikrarını korumak maksadıyla üretim düzeylerini revize etme kararı alması da bu süreçte kıymetli bir rol oynadı.
OPEC+ kümesinin planlanan üretim artışlarını erteleme ve üretim kesintilerini 2026 sonuna kadar uzatma kararı, petrol fiyatlarını yıl boyunca desteklerken, Birleşik Arap Emirlikleri’nin (BAE) Nisan 2025-Eylül 2026 devri için günlük üretimini kademeli olarak 300 bin varil artırma kararı, piyasa oyuncularının arz tasalarını hafifleterek fiyat artışlarını dengeledi.
OPEC’ten yapılan açıklamaya nazaran, 38. OPEC ve OPEC Dışı Bakanlar Toplantısı’nda, üye ülkelerin toplam üretim ölçüsünün 2025 ve 2026’da günlük 39 milyon 725 bin varil olması kararlaştırılmıştı. Yapılan düzenlemelere nazaran, kümenin günlük 2 milyon varillik üretim kesintisini 31 Aralık 2026’ya kadar sürdüreceği belirtilmişti.